Bahaisma: Fahasamihafan'ny versiona
Contenu supprimé Contenu ajouté
Nanitatra: Tantara |
Nanitatra ny tantara |
||
Andalana faha-5:
== Tantaran'ny finoana bahay ==
manaraka ny fizotry ny tanaran'ireo mpitarika ara-panahy azy ny tantaran'ny finoana bahay, ka manomboka tamin'ny takarivan'ny 22
=== Ny Bāb ===
Tamin'ny fiantombohan'ireo taona 1790 tao Iràna dia teraka ny fikambanana shiita tia zava-miafina sy mihambo ho manam-pifandraisana mivantana amin'Andriamanitra notarihin'i Šayḫ Aḥmad Aḥsāʾī. Ny mpianany, atao hoe ''shaykhi'', dia nanorina ny fampianarany tamin'ny lafiny metafizikan'ny shiisma sady nitsikera ny fiankinan'ny mpitondra fivavahana maro anisa tafahoatra amin'ny lalàna.
Tamin'ny nahafatesan'i Sayyid Kāẓim mpandimby an'i Šayḫ Aḥmad tamin'ny fitantanana ny sekoly dia lasa nitady mpampianatra hafa ny sasany tamin'ny mpianany mba hitantana ny fikambanana. Araka ny finoana dia niainga ho any [[Shiraz]] ny iray amin'ireo mpianatra ireo, dia i Mullā Ḥusayn, taorin'ny efapolo andro nanaovana vavaka sy fiofadian-kanina.
Rehefa tonga tany i Mullā Ḥusayn tamin'ny 22 Mey 1844 dia noraisin'ny mponina izay nanasa azy hiantra ao aminy. Rehafa avy nanontany ny anto-dian'ny vahiny izany olona izany dia nilaza ny tenany ho ilay olona tadiavin'i Mullā Ḥusayn. I Sayyid ʿAlī Muḥammad Šīrāzī dia mpivarotra tao Shiraz izay 25 taona ka nilaza fa ny fisehoana vaovaon'Andriamanitra sady ilay Mahdi nandrasana hatrizay (na ''Qāʾim'').
Nitondra ny anatram-bob inahitra hoe ''Bāb'' (باب ) izay midika hoe "varavarana" izy, ary norifirin'ny manampahefana tao Iràna, araka ny faneren'ireo mpitondra fivavahana shiita, enin-taona taty aoriana tao [[Tabriz]].
I Mullā Ḥusayn no mpianatry ny Bāb voalohany. Tao anaty fotoana fohy dia niampy fito ambin'ny foolo izany (ka ny iray aminy dia vahivavy atao hoa Tahira). Treraka tamin'izany fotoana izany ny babisma. Ireo mpianatra valo ambin'ny folo volohany ireo no fantatra hatrami'izay ao amin'ny babisma hoe "Taratasin'ilay Velona" na "Soratr'ilay Velona". Ny votoatin'ny hafatry ny Bāb dia ny fahantomotry ny fahatongavan' "Ilay hataon'Andriamanitra miseho" ("Ilay hasehon'Andriamanitra" (''man yuẓhiruh Allāh''), ilay nampanantenaina tao amin'ny fanambaràn'ireo fivavahana tany aloha. Isan'ny mpianatry ny Bāb i Bahāʾ-Allāh mpanorina ny finoana bahay ka nanambara ny tenany ho ny fahatanterahan'ny faminanian'ny Bāb.
=== I Bahāʾ-Allāh ===
Ny mpanorina ny finoana bahay, i Mīrzā Ḥusayn-ʿAlī Nūrī, dia teraka tao amin'ny faritan'i Mazanderan any Iràna tamin'ny 12 Novambra 1817 tao amin'ny fianakavian'andriana iray. Niasa tao amin'ny governoran'ny shah ao Iràna ny rainy. Rehefa maty ny rainy dia saika hatao mpandimby azy ao amin'ny lapan'ny mpanjaka i Mīrzā Ḥusayn-ʿAlī Nūrī. Tsy nanaiky anefa izy mba hahafahany manokana ny fotoany amin'ny fanampiana ny olona ianjadian'ny tsindrihazolena sy ny marary ary ny mahantra, sady hiaro ny rariny. Nikambana tamin'ny babisma izy tamin'ny faha-30 taonany. Tamin'ny taona 1852 dia nosamborina izy ka sy nasesitany tany Bagdad izay niankina taminy fanjakana otomàna.
Afaka 10 taona tany an-tsesitany tao Bagdada izy, tamin'ny faha-12 andron'ny fankalazana ny "fetin'ny Riḍvān", izay nanomboka tamin'ny 22 Avrily hatramin'ny 3 Mey 1863, dia nilaza tamin'ny manodidina azy fa izy no ilay nambara fa ho tonga, araka ny filazà'ny Bāb mialoha, dia ilay "fisehoana" fara tampon'Andriamanitra izay nadrasan'ireo fiangonana monoteista sasany. Nanomboka nahangona mpianatra izy, sady nanana eritreritra ny hanorina fivavahana ho an'ny olona rehatra eran-tany, izay hisehon'ny fahatanterahana tonga lafatra amin'ny fivavahana rehetra izay nisy haramin'izay" sady ho vato fehizoron'ny fanjakan'ny fandriampahalemana sy ny fahamarinana sy ny fahafahana ary ny olombelona eto an-tany. Voatery nandao an'i Bagdad izy ka nankany Konstantinopoly, avy eo nankany Edirne (any Torkia amin'izao) tamin'ny taona 1864 ary farany tany Acre (ao Israely amin'izao fotoana izao), avy eo tao amin'ny vilayet tao Damasy na Damaskosy (ao Siria akehitriny).
Nananao ny toriteniny tamin'ny alalan'ny fanoratana boky i Bahāʾ-Allāh ka ny tena manan-danja indrindra amin'izany dia nosoratany tao amin'ny fonjan'i Acre, dia ny ''Kitāb-i Aqdas.'' Tao Edirne tamin'ny taona 1868 dia nandefa ny hafatra voasoratra ho an'ireo mpitondra malaza tamin'ny androny izy, isan'izany ny shah tao Iràna, ny tsar Alexadre II tao Rosia, ny mpanjakavavy Victoria tany Anglereta, ny emperora Guillaume I, i Npoléon III ary ny papa Pio IX, izay namporisihiny hanisy fetra ny fitaovam-piadiany sy hanao izay hahatanteraka ny fandriampahalemana ho an'ny rehetra sady maharitra ary mahenika an'izao tontolo izao.
Tany an-tsesitany na tany am-ponja no nandanian'i Bahāʾ-Allāh ny efapolo taona farany niainany. Tamin'ny volana Aogositra 1868 hatramin'ny 1877 izy dia nohidiana tao amin'ny tanàna torka fanidiana voafonja tao Acre akaikin'i Haifa. Avy eo dia nonina tao ivelan'izany tanàna izany tany ambanivohitra izy, tao amin'ny trano antitra tao Bahjī, izay nahafatesany sy nandevanana azy tamin'ny 29 Mey 1892. Ao no toeran'ny ''qibla'' ho an'ny mpino bahay, toerana itodihan'ny Bahay rehefa manao ny vavaka tsy maintsy atao (''ṣalāt'').
== Finoan'ny Bahay ==
| |||