Jeôgrafia: Fahasamihafan'ny versiona
Contenu supprimé Contenu ajouté
Eddy Marika: Hanova araka ny hitan'ny maso Fanovana avy amin'ny finday Fiovana tamin'ny alalan'ny tranonkala finday |
k Nanitsy voambolana |
||
Andalana faha-1:
[[Sary:World map 2004 CIA large 1.7m whitespace removed.jpg|vignette|345x345px|Sarin-tanin' ny Tany]]
Mizara ho sampana telo lehibe ny jeôgrafia, dia:
Andalana faha-15:
== Fivoarana sy ny sahan' ny jeôgrafia ==
Ny olona voalohany nampiasa ny teny hoe "jeôgrafia" dia
Lova ara-tantara efatra amin' ny fikarohana ara-jeôgrafia:
* ny famakafakana an' erana ny zava-miseho voajanahary sy maha-olombelona (jeôgrafia fandalinana ny fiparitahan' ny zavamananaina),
Miaraka amin'ny fivoaran'ny fikarohana siantifika, sehatra ara-jeografia maromaro no nivoatra ho satan'ny siansa amin'ny zony manokana. Anisan'izany ny klimatôlôjia, ny ôseanôgrafia, ny kartôgrafia, sns izay nisy fiantraikany tamin'ny fifantohana indrindra amin'ny asan'ny jeôgrafia amin'ny fifandraisan'ny olombelona (lafin'ny sôsialy) sy ny fifandraisany amin'ny tontolo iainany (endrika araka erana). Ny jeôgrafia fizika sy matematika no sampan'ny jeôgrafia izay nandalo indrindra tamin'ity fivoaran'ny siansa ity, raha nanararaotra izany fiovana izany ny jeôgrafian' ny olombelona mba hialana amin'ny jeôpôlitika mankany amin'ny fandalinana ara-drariny sy manankarena kokoa momba ny fifandraisan'ny olombelona sy ny fifandraisan'izy ireo amin'ny tontolo iainany amin'ny alàlan'ny taranja vaovao.▼
* ny fandalinana fari-tany (toerana sy faritra),
* ny fandalinana ny fifandraisan' ny olombelona sy ny tontolo iainany,
* ary ny fikarohana momba ny siansan' ny tany.
▲
Na izany aza, ny jeôgrafia môderina dia fitsipi-pifehezana mahafaoka ny zava-drehetra izay mikatsaka ny hahatakatra bebe kokoa ny planetantsika sy ny maha-olombelona sy ny zavaboary rehetra, tsy ny toerana misy ny zavatra ihany, amin'ny alàlan'ny fivoaran'ny sarintany, fa ny fomba niova sy nahatonga azy ireo. ho. Efa hatry ny ela ny mpahay jeôgrafia no nihevitra ny fifehezany ho toy ny fitsipi-pifehezan-dalana (Jacqueline Bonnamour), "tetezana eo amin'ny siansa olombelona sy ara-batana" . Ny fomba fijery ara-jeôgrafia amin'ny tranga iray dia tsy voafetra amin'ny fampiasana kartôgrafia (fandalinana sarintany). Ny grid fanontaniana, mifandray amin'ny kartôgrafia, dia ahafahana manitsy ny famakafakana ny zavatra - ny habaka - sy nyeto fa tsy any an-kafa. Mihatra àry ny jeôgrafia hamaritana ny antony, na voajanahary na olombelona; ary rehefa hitany ny tsy fitoviana dia ny vokany.▼
▲Na izany aza, ny jeôgrafia môderina dia fitsipi-pifehezana mahafaoka ny zava-drehetra
Amin'izao fotoana izao, ny fizarana ny jeôgrafia ho sampana roa lehibe dia nametraka ny tenany amin'ny fampiharana, jeôgrafian'ny olombelona sy jeôgrafia fizika. Na izany aza, ny jeôgrafia dia mijanona ho ambony indrindra amin'ny fitsipi-pifehezana synthesis izay mametra-panontaniana ny "ireo soritra" navelan'ny fiaraha-monina (fandrosoan'ny habaka na fiantraikany) na ny natiora (fiforonan' ny tendrombohitra, ny fiantraikan'ny toetrandro, sns.) ary ny dinamika eo amin'ny asa. (fipoahana ara-sôsiô-ekônômika amin'ny fasan'ny Aziatika milamina, famotsorana tsikelikely ny firenena ara-toekarena mandroso) ary ao anatin'ny tontolo fizika (" Fiovana eran-tany », Fiakaran’ny ranomasina…). Ny jeôgrafia noho izany dia samy liana amin'ny lova (fizika na olombelona) sy ny dinamika (demôgrafika, ara-tsôsialy, kolontsaina, toetrandro, sns.) misy eo amin'ny habaka.▼
▲Amin' izao fotoana izao, ny fizarana ny jeôgrafia ho sampana roa lehibe dia nametraka ny tenany amin' ny fampiharana, dia ny [[jeôgrafian' ny olombelona]] sy ny [[jeôgrafia fizika]]. Na izany aza, ny jeôgrafia dia mijanona ho
Fanampin'izany, ity taranja ity dia mirona amin'ny fampidirana ireo sehatra kolontsaina isan-karazany toy ny sary hosodoko momba ny tontolo iainana, ilay tantara na sinemà.▼
▲Fanampin' izany, ity taranja ity dia mirona amin' ny fampidirana ireo sehatra ara-kolontsaina isan-karazany toy ny sary hosodoko momba ny endriky ny tontolo
== Tantara ==
=== Jeôgrafia fahiny ===
Ao amin' ny faritra mediteraneana, ny jeôgrafia dia natao tamin'ny fandrefesana andrana sy fitantarana momba ny dia sy ny toerana hitanisana izao rehetra izao. Ny sarintany sy ny fikarohana dia tena asan'ny manam-pahaizana momba ny tontolo grika. Araka izany, i Claude Ptolémée dia mitanisa an’izao rehetra izao rehetra fantatra ao amin’ny bokiny hoe ''Jeografia''. Anaximander dia manao ny iray amin'ireo sarintany voalohany amin'ny tontolo fantatra.
Ny Grika no sivilizasiôna voalohany fantatra fa nianatra momba ny jeôgrafia, na siansa na filôzôfia. Thales of Mileto , Herodotus (mpanoratra ny chorography voalohany ), Eratosthenes (sarintany voalohany amin'ny tontolo fantatra - ny ecumene -, kajy ny faribolana manodidina ny tany), Hipparchus, Aristote, Ptolémée dia nandray anjara lehibe tamin'ny fifehezana. Nitondra teknika vaovao ny Rômana rehefa nanao sarintany ireo faritra vaovao.
| |||