Ady tao Aljeria
Ny Ady tao Aljeria, fantatra ihany koa amin' ny hoe Revôlisiônan’ i Aljeria, Ady ho an' ny fahaleovantena alzeriana ary Ady Fanafaham-pirenena, dia ady mitam-piadiana nitranga tamin' ny taona 1954 ka hatramin' ny 1962 teo Aljeria zanatany frantsay. Zanatany frantsay nanomboka tamin' ny taona 1830 i Aljeria izay nizarazara ho departemanta maromaro tamin' ny taona 1848. Ny vokatr' izany dia ny faneken' ny fitondrana frantsay ny fahaleovantenan' i Aljeria tamin' ny 5 Jolay 1962 sy ny fandresena ara-pôlitikan' ny Front de libération nationale.
Amin' ny maha-ady ho an' ny fahaleovantena sy ny ady amin' ny fanjanahantany azy, dia nampifanohitra ny nasiônalista aljeriana (indrindra fa niray hina teo ambany fanevan' ny Front de libération nationale) sy i Frantsa ity ady ity. Ady roa sosona ity ady ity : sady ady ara-tafika no ady ara-diplômasia, ary ady an-trano roa sosona koa: tao anaty fiarahamonina sy tamin' ny samy fiarahamonina. Tao amin' ny tanin' i Aljeria no tena misy azy io, saingy nisy fiatraikany ihany koa tany Frantsa.
Ny Ady tany Aljeria dia nitarika krizy ara-pôlitika lehibe tany Frantsa, izay niafara amin' ny fiverenan' i Charles de Gaulle teo amin' ny fitondrana sy ny fianjeran' ny Repoblika fahefatra frantsay, izay nodimbiasan' ny Repoblika fahadimy. Rehefa avy nanome fotoana ny tafika frantsay hiady amin' ny Armée de libération nationale (ALN) tamin' ny fampiasana ny fomba rehetra teo am-pelatanany ny jeneraly de Gaulle, tamin' ny farany dia nitodika tamin' ny fanomezana fahaleovan-tena hizay hitany fa hany fomba hivoahana amin' ny ady noho ny fanoherana mahery vaika nataon' ny Aljeriana, ka izany dia nitarika ny ampahany amin' ny tafika frantsay hikomy sy niditra tamin' ny fanoherana miharihary ny fitondram-panjakana tao Paris. Vetivety dia foana io fikomiana io.
Ny Ady ao Aljeria dia niteraka vokatra mahatsiravina, ary ny fomba nampiasain' ny roa tonta nandritra ny ady (fampijaliana, famoretana ny mponina sivily) dia niteraka adihevitra be. Aljeriana maherin' ny 250 000 no maty tamin' ity ady ity (anisan' izany ny mpiady na mpikambana ao amin' ny FLN maherin' ny 140 000), ary hatramin' ny roa tapitrisa no nalefa tany amin' ny toby famatrarana (amin' ny fitambaran' ny mponina folo tapitrisa). Miaramila frantsay efa ho 25 600 no maty ary 65 000 no naratra. Mihoatra ny iray alina ny sivily manam-piaviana eorôpeana nitondra faisana, nandritra ireo trangana herisetra voarakitra an-tsoratra roa arivo sy efatra alina.
Taorian' ny fifanarahana tany Évian (Frantsa) tamin' ny 18 Marsa 1962, ity fifandonana ity dia nitarika ho amin' ny fahaleovantenan' i Aljeria tamin' ny 3 Jolay tamin' io taona io ihany, ary nitarika ny fifindràn' ny mponina manam-piaviana eorôpeana, fantatra amin' ny anarana hoe Pieds-noirs, sy ny Jiosy, ary koa fadripahana harki (karazana zanadambo nanampy ny tafika frantsay) efa ho dimy alina.