Makabeo
Ny Makabeo dia fianakaviana jiosy nitolona ho an' ny tanindrazany sady nanana ny maha izy azy tamin' ny taonjato faha-2 sy voalohany tal. J.K. na ara-pôlitika na ara-pivavahana. Atao hoe מכבים / Makabim na מקבים / Makavim izany amin' ny teny hebreo. Fantatra amin' ny anarana hoe Hasmôneana koa izy ireo araka ny anaran' ny razambeny hoe Hasmôna. Anaram-bosotra ny hoe Makabeo (angamba avy amin' ny teny arameana hoe maqqābâ izay midika hoe "tantanana"). I Jodasy Makabeo no nitondra ilay anarana voalohany nefa niitatra ho amin' ny fianakaviana iray manontolo izany. Nitarika ny vahoaka jiosy tamin' ny tolom-panafahana nanoherana ny Fanjakan' i Siria (ny an' ny Seleokida) ny Makabeo. Ny asa vitan' izy ireo sy ny tantara miendrika angano manodidina azy ireo dia taterin' ireo asasoratra atao hoe Bokin' ny Makabeo ao amin' ny Testamenta Taloha ao amin' ny Baiboly katôlika sy ôrtôdôksa.
Ao amin' ny lovantsofina kristiana dia atokana hiantsoana ireo mpirahalahy fito sy ny reniny izay maty maritira ny anarana hoe Makabeo, araka ny toko faha-7 ao amin' ny Boky faharoan' ny Makabeo.
Ny fikomian' ny Makabeo hanova
Ny Fikomian' ny Makabeo dia fikomian' ny Jiosy mpivavaka hanoherana ny fanjakan' ireo Seleokida, sady ady an-trano teo amin' ny vahoaka jiosy nampifanohitra ny mpanidrahindra tanindrazana tsy mankasitraka ny fivoaran' ny fomba jiosy mifampikasoka amin' ny kolontsaina grika, etsy an-daniny, sy ireo Jiosy helenista, izay mankasitraka ny kolontsaina grika heveriny ho afaka mikambana amin' ny Torah, etsy an-kilany. Izany zavatra izany dia niseho teo anelanelan' ny taona 175 tal. J.K. sy 140 tal. J.K. Ny mpitarika izany fikomiana izany dia i Matatia (na Matatiasy) sy ny zananilahy, indrindra i Jodasy Makabeo sy i Simôna Makabeo.
Ireo Masindahy Makabeo fito hanova
Ao amin' ny lovantsofina kristiana dia atokana hanondroana ny zanakalahy fito sy ny renin' izy ireo ny anarana hoe Makabeo, izay tantaraina ao amin' ny Boky faharoan' ny Makabeo (2Mak. 7). Araka ny voalazan' i Paul Perdrizet[1] dia avy any Atsinanana ny tantaran' ireo Masindahy Makabeo fito ireo sady mbola miely; niely tany Andrefana izany tamin' ny Andro Antenatenany sady ao amin' ny toko faha-7 ao amin' ny Boky faharoan' ny Makabeo no fototra niaviany. Ao amin' io boky io no itantarana ny namonoan' ny mpanjaka seleokida atao hoe Antiôkôsy IV Epifanesy azy fito mirahalahy izay tsy nety nihinana hena kisoa izay raràn' ny Torah.
Na ireo Makabeo fito, na ny renin' izy ireo dia atao hoe Makabeo ao amin' ny Boky faharoan' ny Makabeo. Ny anaran' izy ireo dia nipoitra tsikelikely avy amin' ny tantara taty aoriana. I Hana no anaran' ny renin' izy ireo, fa i Abima sy i Antônio sy i Gôriasy sy i Eleazara sy i Eosebôna sy i Akima (na Samônasa) ary i Marsely no anaran' izy fito lahy. Omem-boninahitra amin' ny voalohan' ny volana Aogositra ny anaran' izy ireo miaraka amin' ny anaran' i Eleazara antidahy izay niaritra koa ny famonoana martira noho ny fandavana tsy hihinana kisoa.
Ny Fanjakan' ny Makabeo na Hasmôneana hanova
Taorian' ny nahafatesan' i Jodasy Makabeo (160 tal. J.K.) dia nitarika ny fikomiana ny rahalahiny atao hoe Jonatàna. Afaka nanorim-ponenana tao Jerosalema izy tamin' ny taona 157 na 152 tal. J.K. Izy no tena mpanorina ny fanjakana izay nitondra an' i Jodea mandra-pipaka amin' ny taona 40 tal. J.K. izay atao hoe Hasmôneana. Nifandimby ny roa amin' ny rahalahin' i Jodasy, dia i Jonatàna (160-143 tal. J.K.) avy eo ny zanak' i Simôna, dia i Joany Hirkano I (143-135 tal. J.K.), ny zanany atao hoe Aristôbolo I (104-103 tal. J.K.), ny rahalahin' ity farany, dia i Aleksandro Janeo (103-76 tal. J.K.) sy ny vadiny atao hoe Salôme Aleksandra (hatramin' ny taona 67 tal. J.K., alohan' ny hiadian' ny zananilahy roa, dia i Hirkano II sy i Aristôbolo II, ny fitondrana).
Nanome fahefana ara-pivavahana an' i Hirkano I i Pômpeio, emperoran' i Rôma, taorian' ny fandravana ny Tempoly tamin' ny taona 63 taor. J.K. nefa tsy nanome azy ny anaram-boninahitra hoe mpanjaka, nefa ny rahalahiny, i Aristôbolo I, dia nentina tany Rôma mba hanatrika ny fandresen' i Pômpeio. Nanohitra hatramin' ny taona 37 ny Hasmôneana farany, dia i Antigôno Matatiasy (na Matatia) zanak' i Aristôbolo II.
Jereo koa hanova
Loharano hanova
- ↑ Paul Pedrizet, La Vierge de miséricorde: étude d'un thème iconographique, A. Fontemoing, Paris, 1908 (Tahiry),