Bokin' ny Olona Goavambe
Ny Bokin' ny Olona Goavambe na Bokin' ny Rapeto dia boky apôkrifa jiosy izay manitatra ireo fitantarana ao amin' ny Baiboly hebreo. Ny fahitana azy tao Komrano dia ahafaha-milaza fa nosoratana talohan' ny taonjato faha-2 tal. J.K. izy.
Io boky io dia mirakitra tantaran-javatra niseho talohan' ny Safodrano izay noraisina indrindra tao amin' ny literatiora manikeana sady fantatra tao Turpan[1]. Na dia izany aza dia avy amin' ny dika mitovy arameanan' ny boky io tao amin' ny Ranomasina Maty no nahafantarana ilay boky tamin' ny voalohany. Ankoatra izany dia ahitana famerenan-tsiahy avy ao amin' ny Bokin' ny Genesisy (Gen. 6.1-4) ao amin' ny Bokin' i Henôka ary fahitana ao amin' ny Bokin' i Daniela (Dan. 7.9-14) io boky io. Mitantara ny lasa sy ny hoavin' ireo Nefilima tao amin' ny Safodrano ilay boky[2].
Ny vontoatin' ilay boky hanova
Ahitana vondron-tsombin-dahatsoratra arameana ny Bokin' ny Olona Goavambe. Noho io fisombintsombinan' ilay boky io dia sarotra ny mahalala ny filaharan' ny vontoatiny. Ity asa soratra ity dia mifandray amin' ny Boky voalohan' i Henôka izay mitantara ny olona goavambe amin' ny fomba voavoatra kokoa. Ankoatra izany dia misy fitoviany amin' ity Bokin' ny Olona Goavambe hita tao Komrano ity ny Bokin' ny Olona Goavambe manikeana izay nanaraka azy.
Ny Bokin' ny Olona Goavambe[3] dia fitantarana manitatra ny tantara ao amin' ny Baiboly ny amin' ny nahaterahan' ireo rapeton' olona resahina ao amin' ny Genesisy (Gen. 6.1-4)[4] . Ao amin' io fitantarana io dia teraka ireo rapeto ireo rehefa niray tamin' ny vehivavy mety maty ny zanak' Andriamanitra izay nanome karazan' olona rapeto mifangaro karazana. Nandray anjara tamin' ny asa fanimbana sy mamoafady izay nandripaka ny olombelona. Rehefa henon' i Henôka ny amin' izany dia nalahelo mafy izy ka nangataka amin' Andriamanitra mba hitsara ireo rapeto ireo. Noho ny haben' ny indrafony dia nisafidy ny hanome fotoana hibebahan' ireo rapeto ireo Andriamanitra tamin' ny fampitany nofy tamin' ny rapeto roa atao hoe Ohyah sy Hahyah, izay nampita izany koa tamin' ny fivorian' ny rapeto. Sahiran-tsaina noho ireo nofy ireo ny rapeto rehetra ka nandefa rapeto iray atao hoe Mahaway tany amin' ny fonenan' i Henôka any an-danitra. Nanao fanelanelanana ho azy ireo i Henôka ka nanome azy vatofisaka misy ny hevitry ny nofy sy ny fitsaran' Andriamanitra ho avy. Rehefa nandre izany ny rapeto dia maro ny nanao zavatra feno fihantsiana an' Andriamanitra. Eto dia tsy feno ny lahatsoratra tao Komrano fa ny lahatsoratra manikeana kosa dia mitantara fa nandresy ny rapeto tamin' ny ady ny tafik' Andriamanitra.
Ny ampahany be amin' ny Bokin' ny Olona Goavambe dia avy amin' ny 1Henôka 7.3-6. Io ampahan-dahatsoratra io dia mampibaribary ny toetra mampiavaka ny rapeto. Ambarany fa ny rapeto dia nateraky ny zanakalahin' Andriamanitra sy ny zanakavavin' ny olombelona. Nihinana ny asan' ny olona ny rapeto ary namono sy nihinana azy ireo. Nanota tamin' ny vorona sy ny biby eny amin' ny lanitra sy ny biby mandady sy ny trondro eny amin' ny ranomasina koa izy ireo. Voalaza koa fa nifampihina-nofo sy nifampisotro ra izy samy izy[3]. Nampihorohoro ny vahoaka izany fisotroan-dra izany[5]. Misy porofo fanampiny koa ao amin' ny Bokin' ny Levitikosy (Lev. 17.10-16). Ao amin' izany sombin-dahatsoratra izany dia misy fitsipika hentitra momba ny ram-biby. Ny andininy faha-10 sy faha-11 dia milaza hoe: "Ary na iza na iza amin' ny taranak' Isiraely, na amin' ny vahiny eo aminareo, no mihinan-drà, ny Tavako dia hanandrina ny olona izay mihinan-drà, ka hofongorana tsy ho amin' ny fireneny izy. Fa ny ain' ny nofo dia amin' ny rà (...)"
Tantaraina ny fomba nanonofisan' ny rapeto sasany atao hoe Ohya sy Hahya ary Mahway, zanak' anjely lavo, ny amin' ny hisian' ny Safodrano[6]. Ny amin' i Ohya dia voaresaka vetivety ao amin' ny Talmoda babilôniana (Nidah - Toko faha-9), izay milaza izao: "יחון ועוג י הוו ר מר סיחון ווג י אחי הי הו וו" ("Shihon sy Og [avy amin' ny Bokin' ny Nomery) dia mpirahalahy satria samy zanakalahin' i Ohia izay zananakalahin' i Samhazai [iray amin' ny lehiben' ny anjely lavo ao amin' ny Bokin' ny Henôka])". Ny dikan-teny hita tao Komrano koa dia mitantara ny amin' i Gilgamesh sy ilay bibidia Humbaba, izay hita ao amin' ny fedrà someriana.
Jereo koa hanova
Rohy ivelany hanova
Loharano sy fanamarihana hanova
- ↑ I Turpan na Turfan dia tanàna any amin'ny tapany avaratra andrefan'i Sina.
- ↑ The Book of Giants From Qumran: Texts, Translation, and Commentary by Loren T. Stuckbruck. 1997.
- ↑ 3,0 et 3,1 Schiffman, L. H., & VanderKam, J. C. (2008). Encyclopedia of the Dead Sea scrolls. [electronic resource]. Oxford ; New York : Oxford University Press, 2008.
- ↑ Gen. 6.1-4: "Ary raha vao nihamaro ny olona tambonin'ny tany ka teraka zazavavy maro, 2 dia hitan'ny zanak'Andriamanitra fa tsara tarehy ny zanakavavin'ny olona; ka dia nifidy vady ho azy tamin'izy rehetra araka izay tiany izy. 3 Ary hoy Jehovah: Tsy mba hanapaka mandrakariva ao amin'ny olona ny Fanahiko, fa amin'ny faniavany dia nofo izy; nefa ho roa-polo amby zato taona ny androny. 4 Ny Nefilima nitoetra tambonin'ny tany tamin'izany andro izany, sy taorian'izany koa, raha nivady tamin'ny zanakavavin'ny olona ny zanak'Andriamanitra, ka niterahany; ireo no ilay olo-mahery hatrizay ela izay, dia ny lehilahy nanan-daza."
- ↑ The Books of Enoch: Aramaic Fragments of Qumran Cave 4 edited by J. T. Milik. 1976
- ↑ The Book of the Giants, 1943