Endrik'io pejy io tamin'ny 26 Janoary 2020 à 15:34 hanova Zithal (dinika \| fandraisan'anjara) 2 689 modifications Rohy Marika: Hanova araka ny hitan'ny maso Fanovana avy amin'ny finday Fiovana tamin'ny alalan'ny tranonkala finday Modification sur mobile avancée ← Fiovana taloha		Endrik'io pejy io tamin'ny 28 Jolay 2020 à 07:39 hanova esory Thelezifor (dinika \| fandraisan'anjara) 44 119 modifications Aucun résumé des modifications Marika: Hanova araka ny hitan'ny maso Fiovana manaraka →
Andalana faha-1: [[Sary:Evangelist-St.-Matthew-And-The-Angel.jpg\|vignette\|''I Md. Matio sy ilay Anjely'', nataon'i by Guido Reni, taona 1620-1630]] I '''[[Matio]]''' na ~~[[Matio\|~~'''Matio''' '''Levy''']] dia isan'ireo [[Apostoly\|Apôstôly]] roa ambin'ny folo nanaraka an'i [[Jesosy]] Kristy. Araka ny lovantsofina kristiana dia izy no nanoratra ny Filazantsara voalohany ao amin'ny [[Testamenta Vaovao]] ao amin'ny [[Baiboly]]. Tsy mitonon-tena ho nanoratra ny [[Filazantsara araka an'i Matio]] anefa izy. Talohan'ny naha Apostoly azy dia mpamory hetra no asany. == Ny anarany == Andalana faha-7: == I Matio araka ny Testamenta Vaovao == Voaresaka ao amin'ny [[Testamenta Vaovao]] i Matio ao amin'ny lisitr'ireo apostoly roa ambin'ny folo (Mat. 10.3; Mar. 3.18; Lio. 6.15). Misy andalana hafa izay milaza fa mpamory hetra no asany talohan'ny naha apostoly azy (Mat. 9.92; Mar. 2.13-14; Lio. 5.27-28). Voaresaka ao amin'ny [[Asan'ny Apostoly\|Asan'ny Apôstôly]] koa izy (Asa. 1.13). Ampitovina amin'i Levy zanak'i Alfeo i Matio satria atao hoe Matio koa ity lehilahy ity ao amin'ny Filazantsaran'i Matio nefa ireo andininy ao amin'ny [[Filazantsara araka an'i Marka\|Filazantsaran'i Marka]] sy ny [[Filazantsara araka an'i Lioka\|an'i Lioka]] mitovy zavatra lazaina amin'io dia miantso azy hoe Levy. Ny Filazantsaran'i Marka dia miantso azy hoe Levy-Alfeo (Mar. 2.14). Mpamory hetra tao [[Kapernaomy]] i Matio ary mety niandraikitra ny famoriana ny hetram-pampiasàn-dalana aloa amin'i Heroda. Nahita fianarana ambony kokoa noho ireo apostoly mpanjono (i [[Petera]] sy i [[Andrea (apostoly)\|Andrea]] sy i [[Jakoba zanak'i Zebedio\|Jakoba]] zanak'i ~~Zebedio~~Zebedeo ary i [[Jaona apostoly\|Joany]] zanak'i ~~Zebedio~~Zebedeo) i Matio. Tsy nitiavan'ny [[Jiosy]] azy io asa sahaniny io satria heverin'ny Jiosy ho mpamadika ny mpiray tanindrazana na mpiasan'ny fanjakana romana mpibodo tany ny mpamory hetra. == I Matio sy ny Filazantsara araka an'i Matio == Andalana faha-18: Mampitovy ny apôstôly Matio amin'ilay olona nanoratra ny ''Evanjely araka an'i Matio'' ny lovantsofina kristiana. Araka ny soratr'i [[Ireneo avy any Smirna]] (grika: ''Εἰρηναῖος Σμυρναῖος / Eirênaĩos Smyrnaĩos'') (tamin'ny taonjato faha-2), tamin'ny fotoana nanamafisan'i [[Petera]] sy i [[Paoly (apostoly)\|Paoly]] ny fiangonan'ny mpianatr'i Jesosy tao Rôma (taona 60 na 61 eo ho eo), i Matio, izay nanambara ny vaovao mahafalin'i Jesosy Kristy tamin'ireo "Hebreo" tany [[Palestina]] sy [[Siria (faritra)\|Siria]], dia nasaina namintina an-tsoratra ny fiainana sy ny fampianaran'i Jesosy ka izany no niforonan'ny "endriky ny vaovao mahafaly voasoratra"<ref><small>Irénée, ''Adversus haereses'', III, 1, 1, trad. Rousseau, coll. « Sources chrétiennes », Cerf.</small></ref>. ~~Torakz~~Toraka izany koa ny ambaran'i [[Eosebio avy any Kaisarea]] tamin'ny taonjato faha-4: "Nitory teny tamin'ny Hebreo aloha i Matio. Satria tokony handeha any amin'ny olona hafa koa izy, dia nankininy amin'ny soratra natao amin'ny fiteny nitaizana azy ny filazantsarany, izay misolo tena azy ankoatra izany, amin'ny alalan'ny soratra, ho an'ireo izay hilaozany"<ref><small>Eusèbe de Césarée, ''Histoire ecclésiastique'', éd. Bardy, Le Cerf, 2003, livre V, chap. VIII, <abbr>no</abbr> 2-4.</small></ref>. Eto dia miankina amin'ny tantara nataon'i [[Papiasy]] i Eosebio, izay nosoratana tamin'ny taona 120 eo ho eo, sady nanamarika an'izao: "Noho izany dia nanangona tamin'ny [[fiteny hebreo]] ireo teny (''logia'') [nataon'i Jesosy] i Matio ka nanao fivoasana an'izany ny tsirairay araka ny fahaizany (Ματθαῖος μὲν οὖν ἑβραΐδι διαλέκτῳ τὰ λόγια συνετάξατο, ἡρμήνευσεν δ' αὐτὰ ὡς ἧν δυνατὸς ἕκαστος)" (7.8). Mbola araka an'i Eosebio ihany, i Pantena (taona 240 - 306 eo ho eo) manam-pahaizana ambony kristiana izay nitarika ny Akademian'i [[Aleksandria]], dia nahita an'io Evanjely io tany amin'ireo India voasoratra tamin'ny [[abidy hebreo]]. Nentin'ny apôstôly [[Bartolomeo\|Bartôlômeo]] (na Bartelemy) hono io sora-tanana io ho an'ny mponina tany an-toerana, izay nitahiry azy sahala amin'ny zava-tsarobidy<ref><small>Eusèbe de Césarée, ''Histoire ecclésiastique'', éd. Bardy, Le Cerf, 2003, livre V, chapitre X, <abbr>no</abbr> 3, <abbr>p.</abbr> 40</small></ref>. Izany no nihavian'ilay rijan-kevitra hoe "Matio hebreo", izany hoe evanjely amin'ny endriny voalohany indrindra nataon'ny apôstôly Matio, nosoratany tamin'ny fiteny hebreo na [[Fiteny arameana\|arameana]] sy nadika taty aoriana tamin'ny [[fiteny grika]]. Tsy miombon-kevitra amin'io rijan-kevitra io ireo manam-pahaizana manokana satria tsy misy sisa tavela tamin'izany soratra voalohany izany, araka ny ampahatsiahivin'i Élian Cuvillier<ref><small>I Élian Cuvillier dia Frantsay teolojiana sy mpanao heviteny protestanta.</small></ref>, izay milaza hoe: "Ankoatr'izany, mahavariana raha ny vavolombelona nanatri-maso (dia ny apôstôly Matio) no mampiasa loharano faharoa (ny [[Filazantsara araka an'i Marka\|Filazantsaran'i Marka]]) mba hanoratany ny fitantarany manokana"<ref><small>Élian Cuvillier, « L'Évangile selon Matthieu », in Daniel Marguerat (dir.), ''Introduction au Nouveau Testament : Son histoire, son écriture, sa théologie'', <abbr>p.</abbr> 90, Labor et Fides, 2008 (<nowiki>ISBN 978-2-8309-1289-0</nowiki>)</small></ref>.

Matio: Fahasamihafan'ny versiona