Matio: Fahasamihafan'ny versiona

Torak'izany koa ny ambaran'i [[Eosebio avy any KaisariaKaisarea]] tamin'ny taonjato faha-4: "Nitory teny tamin'ny Hebreo aloha i Matio. Satria tokony handeha any amin'ny olona hafa koa izy, dia nankininy amin'ny soratra natao amin'ny fiteny nitaizana azy, ny filazantsarany, izay misolo tena azy ankoatr'izany, amin'ny alalan'ny soratra, ho an'ireo izay hilaozany"<ref><small>Eusèbe de Césarée, ''Histoire ecclésiastique'', éd. Bardy, Le Cerf, 2003, livre V, chap. VIII, <abbr>no</abbr> 2-4.</small></ref>. Eto dia miankina amin'ny tantara nataon'i [[Papiasy]] i Eosebio, izay nosoratana tamin'ny taona 120 eo ho eo, sady nanamarika an'izao: "Noho izany dia nanangona tamin'ny fiteny hebreo ireo teny (''logia'') [nataon'i Jesosy] i Matio ka nanao fivoasana an'izany ny tsirairay araka ny fahaizany (Ματθαῖος μὲν οὖν ἑβραΐδι διαλέκτῳ τὰ λόγια συνετάξατο, ἡρμήνευσεν δ' αὐτὰ ὡς ἧν δυνατὸς ἕκαστος) »" (7.8). Mbola araka an'i Eosebio ihany, i Pantena (taona 240 - 306 eo ho eo) manam-pahaizana ambony kristiana izay nitarika ny Akademian'i Aleksandria, dia nahita an'io Evanjely io tany amin'ireo India voasoratra tamin'ny [[abidy hebreo]]. Nentin'ny apostoly [[Bartolomeo]] (na Bartelemy) hono io sora-tanana io ho an'ny mponina tany an-toerana, izay nitahiry azy sahala amin'ny zava-tsarobidy<ref><small>Eusèbe de Césarée, ''Histoire ecclésiastique'', éd. Bardy, Le Cerf, 2003, livre V, chapitre X, <abbr>no</abbr> 3, <abbr>p.</abbr> 40</small></ref>. Izany no nihavian'ilay rijan-kevitra hoe "Matio hebreo", izany hoe evanjely amin'ny endriny voalohany indrindra nataon'ny apostoly Matio, nosoratany tamin'ny [[fiteny hebreo]] na [[Fiteny arameana|arameana]] sy nadika taty aoriana tamin'ny [[fiteny grika]].

Tsy miombon-kevitra amin'io rijan-kevitra io ireo manam-pahaizana manokana satria tsy misy sisa tavela tamin'izany soratra voalohany izany, araka ny ampahatsiahivin'i Élian Cuvillier<ref><small>I (FrantsayÉlian mpanaoCuvillier hevitenydia syFrantsay teolojiana sy mpanao heviteny protestanta).</small></ref>, izay milaza hoe: "Ankoatr'izany, mahavariana raha ny vavolombelona nanatri-maso (dia ny apostoly Matio) no mampiasa loharano faharoa (ny [[Filazantsara araka an'i Marka|Filazantsaran'i Marka]]) mba hanoratany ny fitantarany manokana"<ref><small>Élian Cuvillier, « L'Évangile selon Matthieu », in Daniel Marguerat (dir.), ''Introduction au Nouveau Testament : Son histoire, son écriture, sa théologie'', <abbr>p.</abbr> 90, Labor et Fides, 2008 (<nowiki>ISBN 978-2-8309-1289-0</nowiki>)</small></ref>.

Milaza ireo mpanao hevi-teny fa ny mpanoratra dia Jiosy. Milaza ny petra-kevitra ekena matetika fa nampiasa loharano roa ireo mpanoratra ny Filazantsara heverina fa an'i Matio: dia ny Filazantsara araka an'i Marka, izay angamba tamin'ny endriny taloha kokoa noho izay fantatsika, sy loharano tsy ahitana afa-tsy tenin'i Jesosy (''logia''), atao hoe "[[Loharano Q]]" (ny "Q" dia litera voalohany amin'ny teny alemàna hoe ''Quelle'' izay midika hoe "loharano"). Sahala amin'ireo filazantsara hafa nosoratana tamin'ny tapany faran'ny taonjato voalohany, zatra ny fiheverana jiosy ny mpanoratra. Maneho ny zava-misy niainana taorian'ny Fiokoana[[Fikomiana lehibe nataon'ny Jiosy]] (taona 66-73) ny endriky ny [[jodaisma]] izay voataratra avy aminy<ref name=":0" />.