Hindoisma: Fahasamihafan'ny versiona

Contenu supprimé Contenu ajouté
Thelezifor (dinika | fandraisan'anjara)
k Rohy
Zithal (dinika | fandraisan'anjara)
Aucun résumé des modifications
Marika: Hanova araka ny hitan'ny maso Fanovana avy amin'ny finday Fiovana tamin'ny alalan'ny tranonkala finday
Andalana faha-1:
[[Sary:Aum Om navy blue circle coral.svg|vignette|303x303px]]
Ny [[Hindoisma|'''hindoisma''']] dia [[fivavahana]] sy [[Filôzôfia|filozofia]] ary fomba fiainana mbola be mpanaraka izay nipoitra ao amin'ny zana-kontinenta indiana ka atao hoe ''Hindoa'' ny mpanaraka azy. Isan'ireo fivavahana tranainy indrindra eran'izao tontolo izao izay mbola misy manaraka izy<ref><small>Lester R. Kurtz, ''Gods in the global village: the world's religions in sociological perspective'', Pine Forge Press, 2007 : "Hinduism — or Sanatana Dharma, as some believers prefer to call it — is a religious tradition that encompasses layers of complex deposits from many different cultures over the centuries. Its remarkable diversity and doctrinal tolerance (…)".</small></ref>. Ny ankamaroan'ny Hindoa dia mino ny fahefan'ireo boky atao hoe ''Veda'' <ref><small>Ny teny hoe ''Véda'' dia midika hoe "fahitana" na "fahalalana".</small></ref> izay ekeny fa nambara tamin'ny olombelona "tsy araka ny fomban'olombelona" (''apauruṣeya'')<ref><small>आदि शङ्कर (Ādi Śaṅkarācārya), Âtma-bodha, dikan-teny sy fanavarihana nataon'i S. Nikhilananda, Madras, 1987, Edisiona faha-<abbr>7</abbr>.</small></ref> tamin'ny alalan'ilay [[Andriamanitra (anarana iombonana)|andriamanitra]] mpamorona atao hoe ''Brahmā'' (na ''Brahmâ'') araka ny fandrenesan'ireo Rishi (izany hoe "mpahita")<ref><small>Madeleine Biardeau, ''L'hindouisme, anthropologie d'une civilisation'', Flammarion.</small></ref>. Tsy fantatra ny nanoratra ny lahatsoratra ao amin'ireo Veda ireo ary ny sasany dia anganongano no ahafantarana azy tahaka an'i Vyāsa.
 
Tsy manana mpanorina sy tsy misy andrim-pitantanana voalamina amin'ny fomba ranoray ny Hindoismahindoisma satria ireo mpampianatra ny finoana, atao hoe Brahmana, dia samy manana ny fikambanam-pampianaram-pinoana misy azy<ref><small>''Sept Upanishads''. Jean Varenne. Édition du Seuil, 1981, <abbr>p.</abbr> 13 (<nowiki>ISBN 9782020058728</nowiki>).</small></ref> <ref><small>Jeffery D. Long (en), ''Historical Dictionary of Hinduism'', Scarecrow Press, 9 septembre 2011 (<nowiki>ISBN 978-0-8108-7960-7</nowiki>, [https://books.google.com/books?id=ZkkFCwAAQBAJ&pg=PA19 vakio eto] [[http://archive.wikiwix.com/cache/?url=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DZkkFCwAAQBAJ%26pg%3DPA19 tahiry]]), <abbr>p.</abbr> 19: « ''it has no founder and no central administrative institution.'' »</small></ref>.
 
Raha hatao hoe "fivavahana" fotsiny ny Hindoismahindoisma dia tsy tokony hampitovina amin'ny andraisan'ny [[Kristianisma]] na ny [[Jodaisma]] ny hoe "fivavahana" izy satria hafa ny fandaminana hita ao na hatramin'ny ivon'ny fampianaram-pinoany aza<ref><small>Ny Nyâya dia manaiky ny fahefan'ireo Veda nefa milaza koa fa tsy ''anitya'' ("tsy maharitra") izy ireo no sady ''paurusheya'' ("araka ny fomban'olombelona"). ''Le Nyâya-sûtra de Gautama Akshpâda'', dikan-tenin'i Michel Angot, edisiona Les Belles Lettres, p. 58 (<nowiki>ISBN 978-2-251-72051-7</nowiki>)</small></ref>. Mampiavaka ny Hindoismahindoisma ny toetrany izay ahitana fanambarana karazana finoana sy fanao avy amin'ny fivavahana samihafa ([[Sinkretisma (finoana)|sinkretisma]]).
 
Ny Persiana tamin'ny taonjato faha-5 no nanome anarana ny mponin'ny telozoron'ny ony Indo amin'io anarana Hindoa io izay niita-kevitra ka lasa nilazana ny mponin'ny zana-kontinenta indiana iray manontolo. Avy amin'ny [[Fiteny sanskrity|teny sankrita]] hoe ''sindhu'' izay midika hoe "ony" ny teny nogasina hoe ''hindo'' ka manondro indrindra ny renirano [[Indus|Indo]] izany. Tamin'ny voalohany (taonjato faha-5) ny [[Fiteny persana|teny persana]] hoe ''hindu'' (izay gasina eto hoe ''hindoa'') dia nilazan'ireo Silamo ny mponina ao amin'ny lemaka eo am-pivarinan'ny renirano Indo any an-dranomasina<ref name=":0"><small>Gerhard J. Bellinger, ''Encyclopédie des religions'', Librairie Générale Française, 2000 (<nowiki>ISBN 9782253131113</nowiki>), <abbr>p.</abbr> 352-426.</small></ref>.
 
Ny Hindoismahindoisma dia fitambarana hevitra filozofika nolovana hatrany alohan'ny nahafantarana ny tantara indiana<ref><small>C.A. Jones et J.D. Ryan, ''Encyclopedia of Hinduism,'' natontan'ny Checkmark Books, pejy XVII (<nowiki>ISBN 0816073368</nowiki>).</small></ref>. Ny fampiaharana ny Hindoisma amin'ny fiainana dia avy tamina lovantsofina tranainy dia tranainy, manakaiky ny atao hoe [[animisma]]. Azo zaraina telo ny tantaran'io fivavahana io ka ny Hindoisma, araka ny ahafantarana azy amin'izao, no dingana farany taorian'ny Vedisma (taona 1500 - 500 tal. J.K.) sy ny Brahmanisma (600 tal. J.K. - 500 taor. J.K.)<ref><small>Alexandre Astier, ''Comprendre l'hindouisme'', Éd. Eyrolles, 2007, <abbr>p.</abbr> 11 (<nowiki>ISBN 978-2-7081-3720-2</nowiki>).</small></ref>. Ao amin'ny zana-kontinenta indiana no tena betsaka mpanaraka ny Hindoisma nefa ahitana azy koa ireo toerana ivelan'i [[India]] izay ahitana Indiana mpifindra monina toa an'i Afrika Atsinanana sy Atsimo, i Azia Atsimo-Atsinanana, ireo Antilia ary i Angletera.
 
Tamin'ny taona 2015 dia niisa teo amin'ny 1.100.000.000 ny mpivavaka manaraka azy<ref><small>Ysé Tardan-Masquelier, ''Un milliard d'hindous'', Albin Michel, 2007.</small></ref> <ref><small>"The Changing Global Religious Landscape", ''Pew Research Center's Religion & Public Life Project'',‎ 5 avril 2017 ([http://www.pewforum.org/2017/04/05/the-changing-global-religious-landscape/ vakio] [[http://archive.wikiwix.com/cache/?url=http%3A%2F%2Fwww.pewforum.org%2F2017%2F04%2F05%2Fthe-changing-global-religious-landscape%2F tahiry]])</small></ref> ao amin'ny firenena 85<ref name=":0" />. Izy no laharana fahatelo amin'ny fivavahana be mpanaraka indrindra aorian'ny [[Kristianisma]] sy ny [[Silamo]]. Ireo boky atao hoe ''Veda'' no boky masiny izay misy ny ny ankamaroan'ny fampianarana arahina ao. Tsy fantatra ny nanoratra azy ireo.