Endrik'io pejy io tamin'ny 23 Janoary 2019 à 09:44 hanova Thelezifor (dinika \| fandraisan'anjara) 44 323 modifications kAucun résumé des modifications Marika: Hanova araka ny hitan'ny maso ← Fiovana taloha		Endrik'io pejy io tamin'ny 4 Jolay 2019 à 06:31 hanova esory Zithal (dinika \| fandraisan'anjara) 2 689 modifications k Nanisy rohy sy nanitsy tsipelina Marika: Hanova araka ny hitan'ny maso Fanovana avy amin'ny finday Fiovana tamin'ny alalan'ny tranonkala finday Fiovana manaraka →
Andalana faha-1: Ny [[Protestantisma eto Madagasikara\|'''protestantisma''']] dia efa tonga teto Madagasikara tamin'ny vanim-potoana faha mpanjaka ka laharana faha-2 manaraka ny katolisisma izy raha ny isan'ny mpino ao aminy no jerena. Ny protestantisma eto Madagasikara dia misy fiangonana maro ka ny roa voalohany tonga teto Madagasikara dia ny [[loteranisma]] sy ny [[kalvinisma]] (na presbiterianisma) izay nipoiran’ny [[Fiangonana Loterana Malagasy]] (FLM) sy ny [[Fiangonan'i Jesoa Kristy eto Madagasikara]] (FJKM) izay mikambana ao amin'ny [[Fiombonan'ny Fiangonana Protestanta eto Madagasikara]] (FFPM). Tsy ireo ihany no endrika isehoan'ny protestantisma eto Madagasikara amin'izao fotoana izao fa ao koa ireo fiangonana hafa izay tsy dia mahazatra ny Malagasy ny miantso azy hoe "protestanta" na tsy te hatao hoe "protestanta". Ny 25%n'ny Malagasy dia Protestanta<ref><small>Bureau of African Affairs (3 May 2011). [https://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/5460.htm "Background Note: Madagascar"]. U.S. Department of State.</small></ref>. == Tantarany == Andalana faha-6: ==== Faha Radama I ==== Tamin'ny faramparan'ny taonjato faha-18 no nidiran'ny fivavahana protestanta eto Madagasikara. Ny ~~fihetsiketsehana~~fikambanana momba ny fitoriana ny Filazantsara sy nisahana koa fikarakarana ny maha olona nanomboka teo anelanelan'ny taona 1792 sy 1818, izay nipoitra avy amin'ny protestantisma britanika, no nanana tanjona hitory ny Filazantsara amin'ny olona ivelan'i Eoropa. Isan'ireo fikambanana ireo ny [[London Missionary Society\|''London Missionary Society'']] (LMS) izay nitondra ny protestantisma teto Madagasikara. Tany amin'ny morontsiraka atsinanan'i Madagasikara any amin'ny faritra betsimisaraka no nivahinian'ireo misionera nalefan'ny LMS tamin'ny 18 Aogositra 1818, avy eo izy ireo nankany afovoan-tany. I David Jones sy i Thomas Bevan no nanomboka nitory ny Filazantsara tamin'ireo toerana manodidina an'i [[Toamasina]]. Nanorina ny sekoly protestanta voalohany tao Manangareza izy ireo tamin'ny taona 1818. Maty vady ~~ama~~aman-janaka ireo misionera ireo ka i David Jones irery no sisa nefa narary koa izy ka nandao an'i Madagasikara ho any [[Maorisy]] mba hitsabo tena tamin'ny taona 1820. Niverina tao Toamasina izy tamin'ny volana Septambra 1820 avy eo nankany Antananarivo niaraka tamin'i Hastie tamin'ny volana Oktobra 1820 fony nanjaka [[Radama I]]. Nanokatra sekoly tao [[Antananarivo]] i David Jones tamin'ny volana Desambra 1820. Nankasitraka ny fifandraisana amin'ny vahiny avy any ivelan'i Madagasikara ny mpanjaka [[Radama I]] (nanjaka teo anelanelan’ny taona 1810 sy 1828) ka nahafahan'ny misionera britanika nanorina sekoly sy nampiditra ny fivavahana kristiana teto amin'ny Nosy. Andalana faha-16: ==== Faha Ranavalona I ==== [[Sary:Ranavalona I.jpg\|vignette\|278x278px\|Ranavalona I]] Nampitsahatra ny fifandraisana amin'ny avy any ivelany sy nanenjika ny Kristiana ny mpanjaka [[Ranavalona I]] (nanjaka teo anelanelan’ny taona 1828 sy 1861), izay nandimby an-dRadama I. Nanjaka ny habibiana sy ny finoanoam-poana ary ny fankahalana vahiny tamin'izany fotoana izany. Ny LMS dia afaka nandika ny [[Baiboly amin'ny teny malagasy\|Baiboly tamin'ny teny malagasy]] tamin'ny 01 Janoary 1827 ka ny toko voalohany amin'ny [[Filazantsara araka an'i Lioka\|Filazantsaran'i Lioka]] no vita voalohany. Efa ao anatin'ny fisedrana ny fiangonana teto Madagasikara tamin'izany fotoana izany. Vita dika ny [[Testamenta Vaovao]] tamin'ny taona 1830. Vita dika manontolo ny Baiboly tamin'ny taona 1835. Vitan'i Baker sy Kitching fanontana printy ny Baiboly malagasy tamin'ny 21 Jona 1835. Tamin'ny taona 1835 dia nambaran'ny mpanjaka [[Ranavalona I]] ny tsy fanekeny ny fisian’ny fivavahana kristiana. Maro anefa ireo Malagasy mbola niaina tamin'ny maha kristiana azy ka niharan'ny fampijaliana sy famonoana ho faty. Voarara ny fananana Baiboly sy ny fanaovana [[batisa]] ary noroahina hody ny misionera. [[Sary:First Malagasy bible.png\|vignette\|232x232px\|Baiboly malagasy voalohany]] Tamin'ny taona 1837 dia novonoina ny ~~vehivany~~vehivavy atao hoe Rasalama noho ny tsy fivadihany tamin'ny finoany. Izy no [[martiora]] kristiana voalohany. Maro koa ny Kristiana hafa novonoina noho ny finoany. Tamin'ny taona 1849 no tena nafana ny fanenjehana ~~ireo~~ny Kristiana ka ao ny nodorana velona, ny notapahin-doha sy ny navarina amin'ny hantsana tao Ampamarinana. ==== Faha Radama II ==== Tamin'ny taona 1861, taona nahafatesan'ny mpanjaka Ranavalona I sy nandimbiasan-d[[Radama II]] azy, dia nahazo aina indray ny fivavahana kristiana teto Madagasikara ary niverina ny fifandraisana amin'ny any ivelany. Nanome fahalalahana ny finoana isan-karazany teo amin'ny fanjakany Radama II (nanjaka tao anelanelan’ny taona 1861 sy 1863). Niditra teto Madagasikara koa ny Misiona katolika tamin'izany taona 1861 izany. Nandroso ny fanorenana sekoly sy trano fiangonana ary trano fitsaboana nataon'ireo misionera sady namboarina ny lapan'ny mpanjaka. Tamin'io taona io dia nanomboka ny fifaninanana teo amin'ny misiona protestanta sy ny misiona katolika. ==== Faha Rasoherina ==== Andalana faha-36: ==== Faha Ranavalona II ==== [[Sary:Ranavalona II.jpg\|vignette\|309x309px\|Ranavalona II]] Namoaka didy momba ny famerenana ny fivavahana kristiana ny mpanjakavavy [[Ranavalona II]] (nanjaka teo anelanelan'ny taona 1883 sy 1896), izay nandimby an-dRasoherina. Natao [[batisa]] tamin'ny taona 1869 izy rehefa avy niova finoana ho protestanta ka tsy nekeny ny fivavahan-drazana sady nataony fivavaham-panjakana ny [[protestantisma]]. Nifanohana ny Protestanta anglisy sy ny Protestanta frantsay ka nandroso lavitra ny protestantisma teto Madagasikara raha mitaha amin'ny katolisisma na dia nampian'ny fanjakana frantsay aza. Ny ankamaroan'ny mpino protestanta anefa dia mpanara-drian-drano, "mpanao rebik'ondry", tamin'izany fotoana izany. <br /> ==== Faha Ranavalona III ==== Tamin'ny taona 1883 dia efa nanomboka niatrika ady amin’i [[Frantsa]] ny tafika malagasy. Nitombo tanjaka hatrany anefa ny Protestanta tamin’ny nahatongavan'ny misionera loterana avy amin'ny ''Lutherian Church of America'' (LCA) tamin’ny taona 1888 sy ny ''Lutherian Board of Mission'' (LBM) tamin'ny taona 1890. Nanenika ny Nosy ny fitorian'ny Protestanta ny Filazantsara ka ny Norveziana sy ny Amerikana nankany amin'ny tapany atsimon'ny Nosy fa ny Anglisy kosa nijanona tao afovoan-tany sy tany amin'ny morontsiraka atsinanana. Resy ny tafika malagasy tamin'ny taona 1986 ka niandry izay hataon'ny Vazaha nahazo fahefana ny Kristiana malagasy mbamin'ireo misionera ary ny Malagasy hafa rehetra. Ligne 52 ⟶ 54 : ==== Fotoana nisian'ny fahasahiranana (1896-1905) ==== Lasa zanatanin'i Frantsa i [[Madagasikara]] tamin'ny taona 1897 nefa tsy nanohana ny misiona katolika i [[Joseph Simon Gallieni\|Galliéni]] na dia tsy nanavakavaka fivavahana. Tsy nahomby nihoatra ny Protestanta ny Katolika noho ny antony maro:, ka isan'izany ny tsy fahafahan'ny Malagasy katolika mamaky [[Baiboly]]<ref><small>Tsy tena nilaina ny hamakiana izany satria tsy neken'ny Papa ho vakina; tsy mbola voadika amin'ny teny malagasy rahateo ny Baiboly katolika; ny toriteny na ny vakiteny dia nataon'ny misionera katolika ho tsara kokoa raha atao amin'ny teny latina na dia tsy tafita amin'ny Malagasy aza izany.</small></ref>. Sahirana ny Protestanta tamin'ny fotoana nanombohan'ny fanjanahan-tany noho ny nataon'ireo [[Zezoita]] (frantsay: ''Jésuites'') izay nampifangaro ny raharaha politika sy ny raharaham-pivavahana ka nanao ny Protestanta ho sakaizan'ny Anglisy sy ho fahavalon'ny Frantsay. Nandefa iraka ny misiona protestanta avy any [[Paris\|Parisy]], dia ny ''Mission Protestante Française'' (MPF) na ''Société des Missions Evangéliques de Paris'' (SMEP) tamin'ny taona 1897 noho ny fitadiavana fanampiana nataon’ny LMS. Ny misoneran'ny MPF tonga tamin’izay dia i Lauga sy i Kruger ary i Benjamin Escandre<ref><small>J. Rabemanahaka, J. Rennes, G. Razafindrakoto, "Calvin - ny Andro moderna", ao amin'ny ''Tantaran'ny Fiangonana'', 1964, p.69</small></ref>. Maro ireo mpino protestanta niala amin’ny fiangonany noho ny tahotra. Betsaka koa ny trano fiangonana protestanta nalain’ny misionera katolika ho azy na narodana. Naverina tamin’ny Protestanta ihany izy ireo taty aoriana afa-tsy ny fiangonana tao amin'ny faritr'Ambatomanga<ref><small>J. Rabemanahaka, J. Rennes, G. Razafindrakoto, "Calvin - ny Andro moderna", ao amin'ny ''Tantaran'ny Fiangonana'', 1964,</small> <small>p.70.</small></ref>. ==== Fotoan'ny fahalalahana (1905-1946) ==== Teraka ny fiombonan'ny fiangonana protestanta, izay atao hoe Komity Intermisionera, iraisan'ny misiona protestanta enina (ny ''[[London Missionary Society]]'', ny ''Friends of Foreign Mission Association'', ny ''Mission Protestante Française'', ny ''[[Norwegian Missionary Society\|Norvegian Missionary Society]]'', ny ''Lutherian Church of America'', ny ''Lutherian Board of Mission'')<ref name=":2"><small>J. Rabemanahaka, J. Rennes, G. Razafindrakoto, "Calvin - ny Andro moderna", ao amin'ny ''Tantaran'ny Fiangonana'', 1964,</small> <small>p.71</small></ref> izay hatao hoe [[Fiombonan'ny Fiangonana Protestanta eto Madagasikara]] (FFPM) aty aoriana (englisy: ''Federation of the Protestante Churchs in Madagascar'') tamin'ny taona 1913 nefa ny Anglikana tsy niditra ao<ref><small>Raminosoa Marcel (Mpandridra), ''Inona moa ny FFPM ?,'' Antananarivo, 2003, p. 1.</small></ref>. Tamin’io taona 1950 io dia niova anarana ny Komity Intermisonera ka lasa Komitin'ny Protestanta. Nisongadina tamin'ny fanoherana ny mpanjana-tany ny Protestanta. Ireo avara-pianarana malagasy, indrindra ny mpitsabo sy ny pastora, dia nivondrona tanaty fikambanana talohan'ny taona 1920, dia ny ''[[Vy Vato Sakelika\|Vy, Vato, Sakelika]]'' (VVS). Protestanta ny ankamaroany. Nisy koa antoko politika izay nitaky ny fizakantena sy ny fahaleovantenan'i Madagasikara, dia ny ''[[Mouvement démocratique de la rénovation malgache\|Mouvement Démocratique de la Rénovation Malgache]]'' (MDRM) ~~izay~~ niorina tamin’ny 22 Septambra 1946, dia nahitana mpikambana protestanta koa. Tonga tato Madagasikara ny misionera adventista tamin'ny taona 1926 nefa tsy nety niara-niasa tamin'ny misionera protestanta efa tratrany. Niorina ny tobim-pifohazam-panahy tamin’ny taona 1927 tao Manolotrony notarihin-dRavelonjanahary. Efa nahatsangana ny sinodany ny fiangonana anglikana tamin’ny taona 1937. Niorina ny tobim-pifohazam-panahy tamin’ny taona 1942 tao Ankaramalaza notarihin'i Volahavana Germaine (na Nenilava). Nankahery ara-panahy ny mpino protestanta ny fiorenan'ny tobim-pifohazan'i ~~Farihinena~~Farihimena tamin'ny taona 1946 notarihin-dRakotozandry Daniel. ==== Fiampagana tamin'ny raharaha 1947 ==== Maro ny Protestanta nampangaina ho niray tetika tamin'ny mpanohitra ny fanjakana frantsay. Maro toraka izany koa ny trano fiangonana protestanta norava'ny Farantsay. Nanampy ny fiangonana protestanta malagasy ny Protestanta tany Frantsa tamin'ny nandefasany an'i Marc Boegner sy i André Roux ary i Charles Bonzon izay samy mpitandrina<ref name=":2" />. Tetsy an-daniny koa dia niampanga ny Kristiana ho mpiray tsikombakomba tamin'ny Vazaha ny fikambanana mpanafaka tanindrazana ''Mouvement Démocratique de la Rénovation Malgache'' (MDRM) ka lasa "fahavalon'ny fiangonana" noho ny fanimbany sy ny fandrobany ny trano fiangonana tamin'ny faritra sasany teto Madagasikara izy io. ==== Fanombohan'ny fampitambarana ny fiangonana ==== Ligne 75 ⟶ 77 : Tamin'ny taona 1958 dia niova anarana amin'ny teny malagasy ny fiangonan'ny misionera anglisy sy frantsay ka ny FFMA niova ho Fiangonana Frenjy Malagasy (FFM) tamin'ny taona 1958, ny MPF niova ho Fiangonana ara-Pilazantsara eto Madagasika (FPM) tamin'ny taona 1960, ny LMS niova ho Fiangonan'i Kristy eto Madagasikara (FKM) tamin'ny taona 1962 <ref name=":1"><small>FJKM Rennes-Laval [http://fjkmrenneslaval.com/sp-vfa37/tantaranny-fjkm/ "Tantaran'ny FJKM: 45 taona"]</small></ref> <ref><small>Fjkm-ambalavaoisotry [http://www.fjkm-ambalavaoisotry.org/5-tantara "Tsiahy ny tantaran'ny FJKM"]</small></ref>. Nandritra ny fanjanahan-tany dia ny LMS sy ny FFMA (ny ''[[Koakerisma\|Quakers]]'' na ''~~Frends~~Friends'') no misiona tena natanjaka ka nitambatra tamin'ny misiona protestanta frantsay sy ny misiona loterana izy ireo talohan'ny taona 1960 ka nanangana ny ''Fédération des Églises Protestantes de Madagascar'' ([[Fiombonan'ny Fiangonana Protestanta eto Madagasikara\|FFPM]]). ==== Amin'izao fahaleovan-tenam-pirenena izao ==== Tamin'ny taona 1968 dia tonga Fiangonana iray nomena ny anarana hoe [[Fiangonan'i Jesoa Kristy eto Madagasikara]] (FJKM) ny fikambanan'ny fiangonana telo [[Fiangonana nohavaozina\|nohavaozina]], dia ny Fiangonana Frenjy Malagasy sy ny Fiangonana ara-Pilazantsara eto Madagasika ary ny Fiangonan'i Kristy eto Madagasikara<ref name=":1" />. Niforona koa ny fiangonana anglikana, dia ny [[Eklesia Episkopaly Malagasy]] (EEM) tamin’ny taona 1969. == Ny protestantisma eto Madagasikara amin'izao fotoana izao == Ligne 84 ⟶ 86 : === Ny sampan'ny protestantisma eto Madagasika === * Fiangonana loterana: ny [[Fiangonana Loterana Malagasy]] (FLM);, ny Fiangonana Loterana Malagasy Nohavaozina. * Fiangonana nohavaozina: ny [[Fiangonan'i Jesoa Kristy eto Madagasikara]] (FJKM), ny [[Misiona Evanjelika Teratany eto Madagasikara]] (METM), ny [[Fiangonana Malagasy Tranozozoro Antranobiriky]] (FMTA), ny [[Fiangonana Protestanta Vaovao eto Madagasikara]] (FPVM); * ny Fiangonana anglikana: ny [[Eklesia Episkopaly Malagasy\|Eklesia Episkopaly Malagasy (Anglikana)]] (EEM); * ny Fiangonana adventista: ny [[Fiangonana Adventista Mitandrina ny Andro Fahafito eto Madagasikara\|Fiangonana Adventista Mitandrina ny Andro Fahafito]]; * ny Fiangonana batista: ny [[Fiangonana Batista Biblika eto Madagasikara]]; * ny Fiangonana pentekotista: ny [[Fiangonana Pentekotista Mitambatra (Madagasikara)\|Fiangonana Pentekotista Mitambatra]], ny Assemblée de Dieu. === Ny fikambanana sy ny fiombonana === Mikambana ao amin'ny Fiombonan'ny Fiangonana Protestanta eto Madagasikara (FFPM) ireo fiangonana protestanta lehibe roa dia ny ny Fiangonana Loterana Malagasy sy ny Fiangonan'i Jesoa Kristy eto Madagasikara. Izany fiombonana izany dia tanterahina amin'ny fiaraha-mivavaka sy fananganana sehatra na fotodrafitrasa iraisana ara-tsosialy (indrindra ny fampianarana sy ny fitsaboana). Samy mampiasa ny [[Baiboly protestanta amin'ny teny malagasy\|Baiboly protestanta]] ireo Fiangonana ireo ary iombonany koa ny fampiasana boky fihirana sy tiona FFPM. Manana ny lalàm-panorenany manokana sy ny fitsipi-piaraha-miasany ary ny biraony ny FFPM. Ny FJKM sy ny FLM ary ny EEM dia miombona ao amin'ny [[Fiombonan'ny Fiangonana Kristiana eto Madagasikara]] (FFKM) miaraka amin'ny [[Eglizy Katolika Apostolika Romana (Madagasikara)\|Eglizy Katôlika Apôstolika Rômanina]] (EKAR).

Prôtestantisma eto Madagasikara: Fahasamihafan'ny versiona