Paska jiosy: Fahasamihafan'ny versiona
Contenu supprimé Contenu ajouté
Rohy |
Rohy Marika: Hanova araka ny hitan'ny maso Fanovana avy amin'ny finday Fiovana tamin'ny alalan'ny tranonkala finday |
||
Andalana faha-1:
[[Sary:Figures The Israelites Eat the Passover.jpg|vignette|''Mihinana ny paska ny Israelita,'' nataon'i Gérard Hoet sy ny namany'','' taona 1728.]]
Ny '''Paska''' '''jiosy''' na '''Paka jody''' izay atao hoe '''''Pesa'h''''' amin'ny teny hebreo dia fety lehibe amin'ny [[Jiosy]] izay ankalazana sy ahatsiarovana ny fialan'ny [[Zanak'i Israely|Zanak'i Isiraely]] avy tao [[Ejipta]] sy ny niampitan'izy ireo ny [[Ranomasina Mena]] teo ambany fitarihan'i [[Mosesy]] (na Moizy); izany dia voatantara ao amin'ny [[Bokin'ny Eksodosy]] ao amin'ny [[Baiboly]]. Ankalazaina isan-taona anatin'ny fito na valo andro manomboka amin'ny faha-14n'ny volana [[Nisana (volana hebreo)|Nisana]] amin'ny filentehan'ny [[masoandro]] ny Paska jiosy na Pesa'h. Tsy afangaro ny Pesa'h sy ny [[Paska]] kristiana.
== Anaran'ilay fety ==
Avy amin'ny [[Fiteny latina|teny latina]] hoe ''pascha'' izay avy amin'ny [[Fiteny hebreo|teny hebreo]] hoe ''פֶּסַח'' / ''pesa'h'' na ''pesa'kh'', izay midika hoe "fandalovana eo ambony" ny teny [[Fanagasiana|nogasina]] hoe ''paska'' na ''paka''. Izany dia mampahatsiahy ny nandalovan'ny fahafatesana teo ambonin'ny tranon'ireo [[Hebreo (mponina)|Hebreo]] ka tsy namely afa-tsy ny voalohan-teraky ny Ejipsiana nandritra ny fisehoan'ny [[Loza folo tao Egipta|loza folo]] tao Ejipta<ref><small>Philippe Haddaddate - mars 2013, [http://www.akadem.org/medias/documents/Pessah-seder-VERBATIM.pdf « ''Le Seder de Pessah'' »] [archive], sur ''Akadem''.</small></ref>.
== Ny Pasaka jiosy araka ny Baiboly ==
Andalana faha-9:
=== Ny Pasaka jiosy araka ny Testamenta Taloha ===
[[Sary:David Roberts-IsraelitesLeavingEgypt 1828.jpg|vignette|305x305px|''Miainga avy ao Ejipta ny Israelita,'' nataon'i David Roberts, taona 1828.]]
Fitambarana fankalazana roa samy voalaza ao amin'ny [[Testamenta Taloha]] ny paska jiosy.
Ny voalohany dia ny fanaovana fanatitra amin'ny andron'ny Pesa'h (hebreo: ''kornban pesa'h'')
Ny faharoa dia
Ny Paska jiosy dia notanterahina raha avy nandresy ny fahavalony i [[Josoa]] tao Gilgala<ref><small>Jereo: Josoa 5.10</small></ref>; tsy misy resaka momba izany ao amin'ny [[Tanakh]] hatramin'izay ka hatramin'ny nanjakan'i [[Hezekia]] (Ezekiasa) sy [[Josia (mpanjakan'i Jodà)|Josia]] (Josiasa), na dia nankalazaina izany tamin'ny andron'i [[Samoela]] sy i [[Solomona|Salomona]], araka ny [[Bokin'ny Tantara]]; izany elanelam-potoana izany dia mety ho vokatry ny fisarahan'ny firenena tamin'ny andron'ireo [[Mpitsara ao amin'ny Baiboly|Mpitsara]] sy noho ny [[fanompoan-tsampy]] tafiditra tamin'ny andron'i Jeroboama<ref><small>2Mpanjaka 23.21-23; 2Tantara 8.12-13; 30.1-27; 35:1-19.</small></ref>. Nisy fankalazàna hafa koa tamin'ny fiverenana tao Ziona taorian'ny [[Fahababoana tany Babilona|Fahababoana]] araka ny voalazan'ny Lalàna sy mba ho mariky ny firavoravoana<ref><small>Ezra 6.19-22.</small></ref>.
=== Ny Paska jiosy araka ny Testamenta Vaovao ===
[[Sary:Última Cena - Juan de Juanes.jpg|vignette|326x326px|''Ilay Sakafo hariva farany,'' nataon'i Juan de Juanes, taona 1562.]]
Ny [[Filazantsara sinoptika|Filazantsara telo voalohany]] dia manambara fa ny teny hoe ''Pesa'h'' dia manondro, ho an'ny [[Apostoly roa ambin'ny folo|Apostoly]] sy ho an'ny [[Fariseo]], ny Paska jiosy sy ny fetin'ny mofo tsy misy masirasira ary ny fanatitra atao amin'ny andro paska<ref><small>Encyclopedia Judaica 2008, ''Passover'', The Gale Group, 2008 ([http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0015_0_15458.html vakio an-tranokala] [tahiry]).</small></ref>. Araka ny [[Filazantsara sinoptika]], dia nohomboana tamin'ny faha-15n'ny volana [[Nisana (volana hebreo)|Nisana]] i Jesosy, tamin'ny andro voalohan'ny fety, ary ny Fiaraha-misakafo farany dia tamin'ny faha-14n'io volana io. Manan-danja amin'ny fivavahana kristiana io andro io fa nihinanan'i [[Jesosy]] sy ny [[Apostoly roa ambin'ny folo|mpianany]] ny paska sady nanaovan'i Jesosy lahateny fanazavana ny fahafatesany ho zavatra ilaina hahazoam-panavotana<ref><small>Marka 14.22 sy 24.</small></ref>. Ny [[Filazantsara araka an'i Jaona|Evanjelin'i Joany]] anefa dia milaza fa nohomboana tamin'ny faha-14n'ny volana Nisana i Jesosy, tamin'ny ora voatondro hanatanterahana ny fanatitry ny Paska<ref><small>Joany 19.14 ; jereo koa18.28.</small></ref> ary ny fiaraha-misakafo farany dia tamin'ny faha-13n'io volana io. Tsy araka ny tena fanisana andro izany fahasamihafana izany fa araka ny hevitra teolojika tian'ilay
== Ny hevitr'ireo mpanao fitsikerana ara-tantara ==
Araka ny fomba fijerin'ireo mpanao fitsikerana ny [[Baiboly]], lahatsora-dalàna avy amin'ny lovantsofin'ny mpisorona ny Paska jiosy izay natomboka tao Ejipta. Nampiditra ny fombafomba tranainy ny mpandrafitra ny [[Tanakh]] sady namadika izany ho ara-tantara sady nanisika azy ao amin'ny fitantarana ny fivoahana avy ao Ejipta<ref><small>John Van Seters, ''The Life of Moses: The Yahwist as Historian in Exodus-Numbers'', Westminsters-Koks, 1994, p. 118.</small></ref>.
== Jereo koa: ==
|