Teôlôjia: Fahasamihafan'ny versiona
Contenu supprimé Contenu ajouté
kAucun résumé des modifications |
kAucun résumé des modifications |
||
Andalana faha-1:
Ny [[teolojia]] dia taranja na vondron-taranja atao hianarana sy hahalalana ny amin'[[Andriamanitra (tokana)|Andramanitra]], na ny amin'ny hoe "[[Andriamanitra (anarana iombonana)|andriamanitra]]", amin'ny alalan'ny fandraisan'anjaran'ny fisainan'olombelona ho enti-manazava sy handaminana bebe kokoa izay zavatra fantatra tamin'ny alalan'ny [[Fanambaràna (finoana)|fanambaràna]] ka miantefa amin'ny finoana.
Na dia tao amin'ny [[Fivavahana kristianna|fivavahana kristiana]] aza no tena nahafantarana ny fanaovana teolojia dia maro koa ireo fivavahana manao telojia ka isan'izany ny fivavahana [[silamo]] sy ny [[jodaisma]]. Tsy ny tontolon'ny fivavahana ihany no ahitana teolojia fa ahitana azy koa ny taranja [[Filôzôfia|filozofia]] toy ny sampan-taranja [[metafizika]] (dia ilay atao hoe onto-teolojia). Tsy ny finoana rehetra koa tsy akory no manaiky ny fanaovana teolojia fa misy ireo izay mitsipaka an'izany ka mihevitra fa tsy mety hifangaro amin'ny zavatra momba ny finoana na hanampy zavatra hafa tsy araka ny fanambaràna tokony hiantefa amin'ny finoana ny teolojia.
Amin'izao fotoana izao dia maro ny sekoly sy oniversite ianarana teolojia nefa ny sasany dia tsy miankina Fomba fiasa voasaina<ref name=":0"><small>''Voasaina'': fr: "rationnel"</small></ref> no entina manao ny fanakarana ny momba an'Andriamanitra sy ny manodidina azy hany ka nisy fotoana tsy niaingan'ny mpanao teolojia tamin'ny Soratra Masina, izay vokatry ny fanambaràna, hanakarana ny tontolon'Andriamanitra fa tamin'ny fisainany irery ihany.
== Fiforonan-teny ==
Ny teny hoe ''teolojia'' dia avy amin'ny teny grika hoe θεολογία / ''theologia'', izay azo amin'ny fanakambanana ny teny hoe Θεός / ''theos'' (midika hoe "andriamanitra") sy ny hoe -λογία / ''logia'' (midika hoe "fitenenana" na "firesahana") nisampana avy amin'ny teny hoe λόγος / ''logos'' ("teny"). Ny
== Ny ''theologia'' teo amin'ireo filozofa grika ==
Ny teny grika hoe ''θεολογία'' / ''theologia'' dia nampiasain'i [[Plato]] amin'ny dikany ara-bakiteny hoe "resaka momba ny andriamanitra" na "resaka momba an'Andriamanitra" tamin'ny taonjato faha-4 tal. J.K. tao amin'ny asa soratra nataony, ao amin'ny Boky faha-2 toko faha-18<ref><small>Liddell and Scott's ''[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057;query=entry%3D%2348216;layout=;loc=qeolo%2Fgia1 Greek-English Lexicon]''</small></ref>, mitondra ny lohateny hoe
Raha nanoratra araka ny loharano avy amin'ireo filozofa Stoika i Marcus Terentius Varro (mpanoratra latina), dia nanavaka karazana lahateny telo, dia ny lahateny momba ny
== Ny teolojian'ireo finoana abrahamika ==
==== Ao amin'ny Jodaisma ====
Ny tsy nisian'ny fahefana politika misaraka amin'ny fivavahana dia nahatonga ny fandinihana teolojika tsy ho hita afa-tsy tao amin'ny ny tontolo sy ny fiarahamonina ary ny [[sinagoga]], fa tsy nisy toeram-pampianarana manokana, ka isan'izany ireo ady hevitra ifanaovan'ireo Raby momba ny lalàna jiosy sy ny fanaovana heviteny amin'ny [[Torah]]. Zaava-dehibe ho an'ny teolojia kristiana sy ny silamo ary jiosy amin'izao ny teolojian'ny jiosy fahizay<ref><small>Randi Rashkover, '[https://archive.is/20120709141057/http://findarticles.com/p/articles/mi_m2096/is_4_49/ai_58621576 A Call for Jewish Theology'], ''Crosscurrents'', Winter 1999,</small></ref>.
Ny teolojian'ny jodaisma dia [[Teolojia apofatika|apofatika]]: Tsy miseho manontolo fa amin'ny ampahany Andriamanitra tamin'ny fotoan'ilay roimemy mirehitra (Eksodosy 3.13-14) raha nanonona ny anarany izay tsy hay tononina ao amin'ilay fehezanteny hoe: [[Iahveh|אֶֽהְיֶ֖ה אֲשֶׁ֣ר אֶֽהְיֶ֑ה / ''Ehieh Asher Ehieh'']]. Sady tokana izy no tsy azo fantarina ([[Isaia]] 40.25). Ny tsy fisian'ny zavatra azo ampitahaina aminy sy
Ny lohahevitry ny [[fihoa-
Tsy azo fantarina afa-tsy amin'ny alalan'ny fandinihana ny [[Torah]] sy ny heviteny momba izany Andriamanitra, torak'izany koa amin'ny alalan'ny fanajana ireo didy (מִצְווֹת / ''mitsvot''). Ny tsy Jiosy na Jentilisa (''גוים'' na ''גויים'' / ''Goyim''), dia afaka mamantatra koa an'Andriamanitra raha manaja ireo [[lalàna fiton'i Noa]].
==== Teolojia kristiana ====
Ny teolojia kristiana dia andinihana ny Andriamanitry ny Kristiana sy ny fifandraisany amin'ny olombelona eo amin'ny tantaran'ny famonjena, ka ny fara tampony dia ny asa sy ny sorom-panavotana nataon'i Jesosy Kristy amin'ny maha Tenin'
Mifantoka amin'ny zava-boalazan'ny [[Testamenta Taloha]] sy ny [[Testamenta Vaovao]]
Ny [[tenim-pinoana]] (na dogma) sy ny foto-pampianarana ataon'ny firehana sasany dia niteraka tsy fifanarahan-kevitra teo amin'ny samy teolojiana ka nampisy ireo atao hoe mpanao [[fampianaran-diso]] (na heretika). Mba hanoherana sy handresena lahatra ireo [[Filôzôfia|filozofa]] tamin'izay dia nampiasa ny fitenin'ireo filozofa ireo ny teolojiana. Nisy noho izany ny fifangaroan'ny teolojia sy ny filozofia.
==== Ny teolojia miozolmana ====
Ny teolojia miozolmana dia misahana ny fandalinana ny finoana silamo araka ireo
Amin'ireo Sonita dia fito ny fototry ny finoana, dia ny finoana an'i Allah, ny [[anjely]], ny Soratra nambaran'Andriamanitra, dia ny Kor'any, ny mpaminany, ny [[andro farany]], ny [[Fanendren'Andriamanitra mialoha|fanendrena mialoha]] (predestinasiona).
Ny Motazilita kosa dia manantitrantitra momba ny fifandraisan'ny olombelona amin'Andriamanitra fa manana sitrapo malalaka ambonin'ny [[fanendren'Andriamanitra mialoha]] ny olombelona, ary ny fahamarinan'Andriamanitra dia
== Jereo koa: ==
|