Sadoseo: Fahasamihafan'ny versiona
Contenu supprimé Contenu ajouté
kAucun résumé des modifications |
Nanitatra |
||
Andalana faha-1:
Ny [[Sadoseo]] dia ireo mpikambana amin'ny antoko iray amin'ny efatra lehibe amin'ny firehan'ny [[fivavahana jiosy]] tamin'ny Andro Taloha tao [[Jodea]] tamin'ny taonjato faha-2 tal. J.K. sy taonjato voaolohany taor. J.K. Tsy ekeny koa ny lovatsofin'ny Fariseo izay maneho fomba fijery ntaolo kokoa ny lalàna sy ny fivavahana.
== Ny anarany ==
Iantsoana ny mpitondra fivavahana sasany tamin'ny vanimpotoan'ny Tempoly Voalohany koa ny hoe Sadoseo (ka isan'izany ny mpisoronabe atao hoe Sadoka). Ny Sadoseo, izay avy amin'ireo saranga ambony ao amin'ny mpisorona<ref><small>Pierre Maraval et Simon Claude Mimouni, ''Le christianisme ancien des origines à Constantin'', éd. P.u.f./Nouvelle Clio, 2007, <abbr>p.</abbr> 34.</small></ref>, dia nifanohitra tamin'ny Fariseo ary tokony ho sahala amin'izany koa tamin'ny Esesiana. Naripak'ireo Zelota sy ny Sikara izy ireo tamin'ny Ady voalohany nifanaovan'ny Jiosy sy ny Romana<ref><small>Simon Claude Mimouni, ''Le judaïsme ancien du <abbr>vie</abbr> siècle avant notre ère au III<abbr>e</abbr> siècle de notre ère : Des prêtres aux rabbins'', éd. P.u.f./Nouvelle Clio, 2012, <abbr>p.</abbr> 233.</small></ref>.▼
Avy amin'ny teny latina hoe ''Sadducaei'' izay avy amin'ny teny hebreo hoe צְדוּקִים / ''Ṣĕdûqîm / Tsadukim'' ny teny hoie Sadoseo. Io teny hebreo io indray dia avy amin'ny anaran'ilay mpisorona ata hoe צדוק / ''Tsadok'' (hagasina hoe: ''Sadoka'' na ''Tsadoka'' na ''Zadoka'').
== Tantarany ==
Miavaka amin'ny [[Fariseo]] ny Sadoseo noho izy ireo tsy mino ny [[fitsanganan'ny tena amin'ny maty]] (na ny [[Fitsanganan-ko velona (kristianisma)|fitsanganan-ko velona]]).▼
==== Fiaviany ====
Iantsoana ny mpitondra fivavahana sasany tamin'ny vanimpotoan'ny Tempoly Voalohany koa ny hoe Sadoseo (ka isan'izany ny mpisoronabe atao hoe Sadoka). Ny Sadoseo dia mpikambana ao amin'ny sekoly na antoko jiosy izay niforona tamin'ny taonjato voalohany tal. J.K., ary nahazo io anarany io tamin'ny anaran'i Zadoka na Sadoka, mpisorona voalaza ao amin'ny Testamenta Taloha, ao amin'ny [[Boky faharoan'i Samoela]] (2Sam. 15.24-29), izay niaina tamin'ny naha mpanjaka an'i Davida sy i Salomona ka ny taranany atao hoe Zadokita dia fiankaviana mpisorona.
Tsy misy afa-tsy andalana roa ao amin'ny [[Tanakh]] (Baiboly hebreo) izay miresaka ny amin'ny antoko-mpisorona tarihin'i Zadoka mpisoronabe, dia ny ao amin'ny [[Bokin'i Ezekiela]] izay mampifandray mivantana ny mpikambana ao amin'io antoko io sy ny fitondram-pivavahana (Ezek. 43.19) ary manao ireo zanak'i Zadoka ho ny mpiantoka ny fahamarinan'ny finoana tamin'ny vanimpotoan'ny Fahababoana tany Babilona (Ezek. 48.11).
==== Tamin'ny taojato faha-2 tal J.K. ====
I Flavio Josefa dia miresaka ny amin'ny fisian'ny Sadoseo tamin'ny vanimpotoana nanapahan'i Joany Hirkana I (134-104 tal. J.K.)<ref><small>Flavius Josèphe, ''[[:fr:Antiquités_judaïques|Antiquités judaïques]]'', XIII, 288 à 298.</small></ref>. Azo fantarina ihany anefa ny fotoana nipoiran'ny fihetsiketsehan'ny Sadoseo ka tamin'ny fiantombohan'ny taonjato faha-2 tal J.K. izany tamin'ny nialaran'i Simona II teo amin'ny fitondrana tamin'ny nahazoan'ny Seleokida an'i Jodea<ref><small>Talmud, ''Pirqé Avot'', I et II.</small></ref>.
Nanohana ny fanjakazakan'ireo Seleokida ny Sadoseo ka nifandrafy tamin'ny fitondrana hasmôneana mba hahatonga azy ireo hikambanana kokoa amin'ny fanjakan'i Heroda I.
==== Taonjato voalohany sy faharoa taor. J.K. ====
▲
Taorian'ny fandravana ny Tempolin'i Jerosalema tamin'ny taona 70 dia tsy voaresaka firy intsony ny Sadoseo afa-tsy ao amin'ny Talmoda. Tamin'ny taonjato faha-7 dia nisy fikambanana notarihin'i Abu Isa (avy ao Ispahan) tao Persia izay nilaza tena ho Sadoseo<ref><small>S. Szyszman, ''Le Karaïsme'', éd. L'Âge d'Homme.</small></ref>. Ny karaisma, tamin'ny fiantombohany tamin'ny taonjato faha-8, dia isan'ny mpanara-dia an'i Anan ben David izay moikambana ao amin'ireo mitonon-tena ho Sadoseo ireo.
==== Taty aoriana ====
Mbola nisy ireoniresaka ny amin'i Zadoka tamin'ny taonjato faha-10 tao amin'ny boky atao hoe ''Sefer Tsadok'' nosoratan'ny olonkedry karaita atao hoe Ya'akov al-Qirqisani.
Nisy soratra hita tamin'ny taona 1910, raha noheverina fa rava tanteraka ny fampianaran'ny Sadoseo hatramin'ny taonjato maro, dia nahita ny Soratr'i Damasy izay nadika tamin'ny taonjato faha-12 i Solomon Schechter. Izany soratra izany dia mampahatsiahy ny fiantraikan'ny fampianaran'ny Sadoseo eo amin'ny fiarahamonina karaita.
== Ny fampianarany sy ny finoany ==
==== Ny fampianarana ny lalàna ====
Ny antokon'ny Sadoseo dia antokon'olona avy amin'ny saranga ambony, izay tsy manaiky afa-tsy ny Torah, ka mandà ny fivoasana sy ny fanitarana ny lalàna ataon'ireo mpanoradalàna. Mitsipaka ny fivoasan'ny Fariseo ny Torah, indrindra ny Talmoda naterak'izany, ny Sadoseo. Izao no amintinan'i Flavio Josefa an'izany: "Ny Fariseo dia nampita tamin'ny vahoaka fitsipika sasantsasany izay azony avy tamin'ireo razambeny, izay tsy voasoratra tao amin'ny lalàn'i Mosesy, izay nolavin'ny Sadoseo noho izany izay nihevitra fa ny fitsipika voasoratra ao ihany no tokony horaisina ho manankery, ary tsy voatery hotandremana ireo fitsipika azo avy amin'ny lovantsofin'ny razana.<ref><small>Nadika avy amin'ny teny frantsay: ''Antiquités judaïques'', XIII-297.</small></ref> Tsy midika izany fa mpandray ara-bakiteny izay voasoratra ny Sadoseo. Nanao fivoasana am-bava ny Sadoseo nefa nitsipaka ny lovantsofina ivelan'ny Torah, indrindra ny fivoasana ataon'ireo antoko hafa<ref><small>E. P. Sanders, ''Judaism. Practice and Belief.'', Trinity Press International, 1996.</small></ref>.
==== Ny any ambadin'izao fiainana hita maso izao ====
▲Miavaka amin'ny [[Fariseo]] ny Sadoseo noho izy ireo tsy mino ny [[fitsanganan'ny tena amin'ny maty]] (na ny [[Fitsanganan-ko velona (kristianisma)|fitsanganan-ko velona]]). Ny Sadoseo dia tsy mino ny tsy feteza-matin'ny fanahin'olombelona sady mandà ny fisian'ny anjely.
Araka ny fampianaran'ny jiodaisma mahazatra dia mankany amin'ny fanjakan'ny maty, any amin'ny Sheol ("fiainan-tsy hita", ao amin'ny Baiboly malagasy protestanta) ny olona maty, ary mitoetra ao tahaka ny aloka izy ao. Ny [[Bokin'i Joba]] dia ahitana izao soratra izao:
"<small>7</small> Tsarovy fa rivotra ny aiko: ary tsy hahita soa intsony ny masoko. <small>8</small> Tsy hahita ahy intsony ny mason'izay mijery ahy: Ny masonao hizaha ahy, fa tsy ho ao aho. <small>9</small> Tahaka ny rahona misava ka levona, dia tahaka izany koa, izay midina any amin'ny fiainan-tsi-hita tsy mba hiakatra intsony" (Joba 7.7-9).
I [[Henoka]] (na Enoka) sy i [[Elia]] ihany no voalaza fa niaka-belona any an-danitra. Ny ratsy fanahy dia hosazina amin'ny fanaintainana sy ny loza mandritra ny fiainany eto ambonin'ny tany, na ny hamombana na ny fahafatesana alohan'ny fotoana (Deo. 28).
Ny Sadoseo koa dia tsy mino ny fisian'ny [[anjely]].
==== Ny fomba fijerin'ny Kristiana ny fampianaran'ny Sadoseo ====
Ny fampianaran'ny Sadoseo (sadoseisma) sy ny an'ny [[Fariseo]] (farisaisma) dia notsikerain'i Jesosy araka ny hita ao amin'ny [[Filazantsaran'i Matio]] hoe:
"<small>6</small> Ary hoy Jesosy taminy: Mihevera, ka mitandrema ianareo, fandrao azon'ny masirasiran'ny Fariseo sy ny Sadoseo. <small>7</small> Dia niara-nisaina izy ka nanao hoe: Ny tsy nitondrantsika mofo angaha izany. <small>8</small> Ary Jesosy nahalala izany, dia nanao hoe: Nahoana ianareo, ry kely finoana, no miara-misaina satria tsy manana mofo? <small>9</small> Tsy mbola mahafantatra va ianareo, ary tsy tsaroanareo va ny mofo dimy ho an'ny dimy arivo, ka firy harona moa no nangoninareo? <small>10</small> na ny mofo fito ho an'ny efatra arivo, ka firy sobiky moa no nangoninareo? <small>11</small> Ahoana no tsy ahafantaranareo fa tsy ny amin'ny mofo no nolazaiko taminareo? Fa tandremo, fandrao azon'ny masirasiran'ny Fariseo sy ny Sadoseo. <small>12</small> Dia fantany fa tsy nasainy hitandrina izy, fandrao azon'ny masirasira fanaovana mofo, fa andrao azon'ny fampianaran'ny Fariseo sy ny Sadoseo." (Mat. 16.6-12).
== Jereo koa: ==
Ligne 10 ⟶ 52 :
* [[Eseniana]]
* [[Zelota]]
*[[Mpanoradalàna]]
== Loharano ==
| |||