Imanoela: Fahasamihafan'ny versiona

Anarana anondroan'ny mpaminany ny [[Mesia]] nampanantenaina ny vahoaka Jiosy, araka ny [[Bokin'i Isaia]] (na [[Bokin'i Izaia]]) (Is. 7.14) ny hoe ''Imanoela'' na ''Emanoela''. Tamin'ny vanim-potoana nitrangan'ny faminaniana an'i Imanoela dia natahotra ny horavànan'i Siria sy ny [[Fanjakan'i Israely (Samaria)|Fanjakan'i Israely]] (na [[Fanjakan'i Israely (Samaria)|Fanjakan'i Samaria]]) izay niady taminy teo anelanelan'ny taona 734 sy 733 tal. J.K. ny [[Fanjakan'i Jodà]] ka valin-teny nomen'[[Andriamanitra (tokana)|Andriamanitra]] an'i Ahaza mpanjakany izay nila torohevitra tamin'Andriamanitra izany faminaniana izany. Tsy nanambara mazava ny fotoana hahaterahan'ilay zaza hitondra ny famonjen'i Iahveh anefa ny mpaminany. Harovan'Andriamanitra ny Tranon'i Davida<ref><small>Sweeney, Marvin A (1996). ''[https://books.google.mg/books?id=BdSzj9-SZv0C&pg=PR3&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Isaiah 1–39: With an Introduction to Prophetic Literature.]'' Eerdmans''.'', p. 169, 174.</small></ref>.

Tao amin'ny sehatry ny [[ady siro-efarimita]] (taona 735--734 tal. J.K.) izay niatrehan'ny [[Fanjakan'i Jodà]] ady tamin'ny [[Fanjakan'i Israely (Samaria)|Fanjakan'i Israely]] (atao hoe Efraima, ao amin'ny faminaniana) sy ny Fanjakana siriana (izay atao hoe Arama na Arama-Damaskosy). Ny Bokin'i Isaia (Is. 7.1-2) dia mitantara ny nanafihan'ny mpanjakan'i [[Fokon'i Israely#Fokon'i Efraima|Efraima]] sy ny mpanjakan'i Siria an'i Jerosalema raha nanda ny hiaraka aminy ny mpanjaka Ahaza hanoherana ny [[Asiria|Asiriana]]. Te hila vonjy amin'i Asiria i [[Ahaza]], nefa, araka ny baikon'Andriamanitra dia naka ny zanany atao hoe שְׁאָר יָשׁוּב/ ''Shear-Yashub'' (''Seara-Jasoba'' ao amin'ny Baiboly protestanta amin'ny teny malagasy) (anarana am-panoharana midika hoe "Hisy sisa hiverina") ny mpaminany Isaia ka nilaza tamin'i Ahaza fa tsy hahomby ireo mpanjaka roa ireo (Is. 7.3-9).

==== ''Immanu‘Immanu El’El'' ====

Nitantara tamin'i [[Ahaza]] i Isaia ny amin'ny famantarana hahalalany fa marina izany faminaniana izany: "Indro, hanan'anaka ny zazavavy ka hiteraka zazalahy, ary ny anarany hataony hoe עִמָּנוּ אֵל / ''‘Immânû ’El'' (''Imanoela'' na ''Emanoela'') ("Andriamanitra amintsika"), ary "ho lao ny tanin'ireo mpanjaka roa maharaiki-tahotra anao ireoraha tsy mbola mahalala handà ny ratsy sy hifidy ny tsara izany zaza izany." (Is. 7.13-16).

Misy anarana ara-paminaniana lava kokoa hita ao amin'ny Isaia (Is. 9.6), dia ny hoe פֶּלֶא יֹועֵץ אֵל גִּבֹּור אֲבִיעַד שַׂר־שָׁלֹֽום‬ / ''Pele-Yō‘êṣ-‘êl-Gibbōr-‘Ăḇî‘Aḏ-Sar-Shālōm'' izay midika hoe "Mahagaga, Mpanolo-tsaina, Andriamanitra Mahery, Rain'ny mandrakizay Andrian'ny fiadanana". Ao amin'ny [[Baiboly]] maro, isan'izany ny [[Baiboly amin'ny teny malagasy]], dia avy hatrany dia io dikany io no voasoratra fa tsy ilay "anarana" amin'ny teny hebreo.

Ny andininy ao amin'ny Isaia 7.1--8.15 dia tamin'ny andron'ny mpanjaka [[Ahaza]] sady faminaniana momba ny mpanjaka roa atahoran'i Ahaza, dia i Peka sy i Rezina. Ny faharesena sy ny fahafatesan'ireo mpanjakaroa ireo tamin'ny fanafihan'ny Asiriana dia tany amin'ny taona 732 tal. J.K., ka ny nahaterahan'i Imanoela dia tokony ho tamin'ny fiafaran'ny fanapahan'i Ahaza.

Ny manampahaizana dia mihevitra fa ny nahavitana an-tsoratra ireo zava-nitranga ireo dia tamin'ny fanapahan'i [[Hezekia]] zanak'i Azaza, izany hoe telopolo taona taty aoriana, mba handresena lahatra an'i Hezekia tsy hikambana amin'ny mpanjaka hafa izay mikaza ny hikomy amin'ny mpanjakazaka amin'izy ireo, dia ny Asiriana. Anterin'i Isaia ny loza vokatry ny nataon'ireo mpifanolo-bodirindrina amin'ny [[Fanjakan'i Jodà]], dia ny [[Fanjakan'i Israely (Samaria)|Fanjakan'i Israely]] sy i Arama-Damasy (Siria) raha nikomy tamin'ny fotoan'i Ahaza. Tsy niraharaha an'iIsaiai Isaia i Hezekia ka nikambana tamin'ireo mpikomy. Nanjary tanteraka ny zavatra nampitandreman'ny mpaminany: noravàn'ny Asiriana i Jodà ary saiky tsy afa-nandositra i Hezekia niaraka tamin'ny sezafiandrianany. Taonjato iray taty aoriana, tamin'ny fotoana nanjakan'i [[Josia]], nasiam-panitsiana izany faminaniana izany mba hanehoana an'i Ahaza ho toyb ny mpanjaka tsy mino fa nanary ny fampanantenam-piarovana avy amin'Andriamanitra, ka nahatonga an'Andriamanitra naniraka ny Asiriana handrava ny tany hatramin'ny hitsanganan'ny mpanjaka mahatoky (izay mety ho i Josia)<ref name=":1"><small>Sweeney, Marvin A (1996). ''Isaiah 1–39: With an Introduction to Prophetic Literature. Eerdmans.'', p. 159.</small></ref>.

Ny Isaia 7-8 dia miresaka momba ireo zaza telo manana anarana am-panoharana, dia i ''Shear-Yashub'' sy i ''Immanu'El'' ary i ''Maher-shalal-hash-baz''<ref><small>Barker, Margaret (2001). "Isaiah". ''In'' Dunn, James D.G.; Rogerson, John. ''[https://books.google.mg/books?id=2Vo-11umIZQC&pg=PA489&dq=margaret+barker+Isaiah&hl=en&sa=X&ei=FTKRT8igBM2ZmQX3kOHVAQ&redir_esc=y#v=onepage&q=margaret%20barker%20Isaiah&f=false Eerdmans Commentary on the Bible.]'' Eerdmans., p. 506.</small></ref>. Ny Isaia 8.18 mampahalala ny mpamaky fa iny mpaminany Isaia sy ireo zanany ireo dia famantarana ("Indreto, izaho sy ireo zaza nomen'i [[Iahveh]] ahy dia famantarana sy fahagagana ao amin'i Israely avy amin'i Iahveh, Tompon'ny maro, izay monina ao an-tendrombohitra [[Ziona]]."). Tsy mazava ny hevitr'ireo anarana ireo: ny hoe ''Shear-Yashub'' dia nisy nahazo fivoasana samihafa: ny sisa amin'i Efraima sy amin'i Siria ihany no ho sisa velona amin'ny fanafihan'ny Asiriana, na ny sisa amin'i Jodà no hibebaka ka hiverina amin'Andriamanitra, nefa ao amin'ny Isaia 10.20-23 dia hoatry ny te hilaza fa ny sisa amin'i Israely no hiverina amin'ny fanjakan'i [[Davida (Baiboly)|Davida]]<ref name=":2"><small>Finlay, Timothy D. (2005). ''The Birth Report Genre in the Hebrew Bible.'' Mohr Siebeck., p. 178–179.</small></ref>. Ny anarana hoe ''Maher-shalal-hash-baz'' dia mazava tsarafa mifandray amin'ny faharavàn'i Efraima sy i Siria izay efa fantatra mialoha.

Ny anarana hoe ''Immanu'El'' kosa dia mety midika fotsiny fa ny zazavavy bevohoka rehetra tamin'ny taona 734 tal. J.K. dia samy afaka hanome anarana ny zanany hoe "''miaraka amintsika Andriamanitra''" amin'ny fotoana ahaterahany; nefa raha toa ka zaza iray ihany no resahina dia mety ho ny zanak'i Ahaza izany -, angamba i [[Hezekia]] mpandimby azy (izay nadrasan'ny Jiosy tamin'izany fotoana izany); na satria ny zanaka ara-tandindona hafa dia zanak'i Isaia, i Immanu'El dia mety ho zanak'ilay mpaminany koa <ref name=":2" />. Na inona na inona lazaina dia miovaMiova ny hevitr'io anarana io: ao amin'ny Isaia 7 dia tandindon'ny fanantenana ny faharesen'i Siria sy i Efraima ny anarana hoe ''Immanu'El'', fa ao amin'ny Isaia 8.8 kosa dia tondroina ho firenena efa madiva hotafihin'ny Asiriana i Immanu'El <ref name=":0" />.

Hita ao amin'ny [[Evanjelin'i Matio]] (Mat. 1.23), izay mampahatsiahy ny voasoratra ao amin'ny [[Bokin'i Isaia]] mba hanamafisan'ny [[evanjelista]] fa i [[Jesosy]] avy any Nazareta no ilay [[Mesia]]<ref name=":1" />. Ho an'ny Kristiana dia tsy iza i Imanoela fa ny Mesia atao hoe Kristy koa izay hanafaka ny olombelona amin'ny fangejan'ny fahavalony.

Ny Evanjelin'i Matio dia manao tonon-tsiahy ny faminanian'i Isaia momba an'i Imanoela, amin'ny fampiasana dikan-teny grika fa tsy ny dika fototra amin'ny teny hebreo. Manomboka amin'ny tetiaran'i Jesosy hatramin'i [[Abrahama (patriarka)|Abrahama]] mahafaoka an'i Davida i [[Matio]], ka milaza fa "zanak'i Davida" i Jesosy (Mat. 1.1), isan'ny "tranon'i Davida" (Isaia 7.12) izay nomena ny famantaran'i Imanoela. Ny Matio 1.16 dia milaza fa tsy zanaka naterak'i [[Josefa (vadin'i Maria)|Josefa]] i Jesosy, ary tsy miresaka an'i Josefa ho rain'i Jesosy i Matio. Ny andininy 1.18-25 dia mitodika any amin'i [[Maria (renin'i Jesoa)|Maria]], ilay ho renin'i Jesosy, fofombadin'i Josefa, nefa "hita fa nitoe-jaza avy tamin'ny [[Fanahy Masina]]" alohan'ny hiraisany trano amin'i Josefa (and. 18). Saika hanapaka ny fifamofoana i Josefa no nisy [[anjely]] niseho taminy tamin'ny alalan'ny nofy ka nilaza taminy fa avy amin'Andriamanitra izany zaza izany. Ny Matio 1.22-23 dia manambara fa fahatanterahan'ny Soratra Masina izany<ref><small>France, R.T. (2007). ''[https://books.google.mg/books?id=0ruP6J_XPCEC&pg=PA11&lpg=PA11&dq=R.+T.+France+The+Gospel+of+Matthew&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false The Gospel of Matthew.]'' Eerdmans., p. 46–47.</small></ref>.

Nosoratan'olona mino ny maha mesiaMesia an'i Jesosy ny Evanjelin'i Matio dia ilay Mesia nampanantenaina, "Andriamanitra amintsika"<ref><small>Burkett, Delbert (2002). ''[https://books.google.mg/books?id=EcsQknxV-xQC&printsec=frontcover&dq=An+introduction+to+the+New+Testament+and+the+origins+of+Christianity+Delbert+Royce+Burkett&redir_esc=y#v=onepage&q=Gospel%20of%20Matthew&f=false An introduction to the New Testament and the origins of Christianity].'' Cambridge University Press. <nowiki>ISBN 978-0521007207</nowiki>, p. 74.</small></ref> <ref><small>Brown, Raymond E.; Fitzmyer, Joseph A.; Donfried, Karl Paul (1978). "Gospel of Matthew". ''[https://books.google.mg/books?id=ML1mnUBwmhcC&pg=PA261&dq=raymond+brown+mary+in+the+testament&hl=en&sa=X&ei=d0OfT9rqA-GpiAekpKz7Dw&redir_esc=y#v=onepage&q=Emmanuel&f=false Mary in the New Testament].'' Paulist Press., p. 1002.</small></ref>. Tamin'ny voalohany, ny anaram-boninahitra sahala amin'ny hoe "Mesia" sy "zanak'Andriamanitra" dia nentina nanoritsoritra ny fomban'ilay Jesosy hoavy amin'ny fotoan'ny "deutera parousia" na fiaviany fanindroany; nefa tsy ela taty aoriana dia lasa natao hoe "Zanak'Andriamanitra" izy tamin'ny [[Fitsanganan'i Jesosy tamin'ny maty|fitsanganany tamin'ny maty]]; avy eo ao amin'ny Evanjelin'i Marka izy dia tonga zanak'Andriamanitra rehefa natao batisa; farany ny Evanjelin'i Matio sy ny Evanjelin'i Lioka nanampy fitantarana ny fahatanoran'i Jesosy izayka milaza azy ho efa Zanak'Andriamanitra hatramin'ny voalohany indrindra, talohan'ny nitorontoronan'ny reny virijiny azy sady tsy nanana ray olombelona<ref><small>Loewe, William P. (1996). ''[https://books.google.mg/books?id=o7e1PCoH1dIC&pg=PA184&dq=infancy+narrative+of+Jesus&hl=en&sa=X&ei=E5KjT_nbMsjbmAWltbjlDg&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false The College Student's Introduction to Christology].'' Liturgical Press., p. 184.</small></ref>.