Baiboly amin' ny teny malagasy: Fahasamihafan'ny versiona
Contenu supprimé Contenu ajouté
Nanitatra kely |
Nanitatra misimisy |
||
Andalana faha-1:
Ny '''Baiboly malagasy''' dia [[Baiboly]] voasoratra amin'ny [[Fiteny malagasy|teny malagasy]] ampiasain'ny [[Fiangonana ao Madagasikara|fiangonana]] mampiasa ny teny malagasy amin'ny fotoam-pivavahana, indrindra fa ny eto [[Madagasikara]]. Amin'izao fanombohan'ny taonjato fahiraika amby roapolo izao dia maro ny dikan-tenin'ny Baiboly amin'ny teny malagasy azo vakina sady samy manana ny mampiavaka azy. Isan'ny mampiavaka ny Baiboly amin'ny teny malagasy ny tsy fisian'ny fifanarahan'ny mpandika teny amin'ny fanagasiana ireo teny grika sy hebreo.
[[Sary:Malagasy bible.png|vignette|Baiboly malagasy voalohany|263x263px]]
== Dikan-teny voalohan'ny Baiboly amin'ny teny malagasy ==
Andalana faha-9:
=== Baiboly protestanta amin'ny teny malagasy ===
Ny Baiboly protestanta amin'ny teny malagasy dia fandikana ny Baiboly ampiasain'ny [[Fiombonan'ny Fiangonana Protestanta eto Madagasikara|fiangonana protestanta malagasy]] sy ireo [[Fiangonana zandriny|fiangonana lazaina hoe zandriny]].
==== Lisitry ny boky ====
Miavaka amin'ny Baiboly katolika ny Baiboly protestanta amin'ny tsy fahitana ao aminy ireo [[Boky deoterokanonika|boky deoterôkanônika]]<nowiki/>n'ny [[Testamenta Taloha]].
Ireto avy ny anaran'ireo boky ao amin'ny Testamenta Taloha: ''Genesisy'', ''Eksodosy'', ''Levitikosy'', ''Nomery'', ''Deoteronomia Josoa, Mpitsara, Rota, Samoela voalohany, Samoela faharoa, Mpanjaka voalohany, Mpanjaka faharoa, Tantara voalohany, Tantara faharoa, Ezra, Joba, Salamo, Ohabolana, Mpitoriteny, Tononkiran'i Solomona, Isaia, Jeremia, Ezekiela, Daniela, Fitomaniana, Hosea, Joela, Amosa, Obadia, Jona, Mika, Nahoma, Habakoka, Zefania, Hagay, Zakaria ''ary ''Malakia''.
Ireto kosa ny anaran'ny boky ao amin'ny Testamenta Vaovao: ''Matio'', ''Marka'', ''Lioka,'' ''Jaona, Asan'ny Apostoly, Romana, Korintiana voalohany, Korintiana faharoa, Galatiana, Efesiana, Filipiana, Kolosiana, Tesaloniana voalohany, Tesaloniana faharoa, Timoty voalohany, Timoty faharoa, Titosy, Filemona, Hebreo Jakoba, Petera voalohany, Petera faharoa, Jaona voalohany, Jaona faharoa, Jaona fahatelo, Joda ary Apokalypsy''.
==== Endriky ny fandikan-teny ====
Ny Baiboly protestanta no azo lazaina hoe zokiny tamin'ny dikantenin'ny Baiboly amin'ny fiteny malagasy ka ny fanapaha-kevitr'ireo mpandika teny voalohany dia matetika nolovan'ny taty aoriana'','' indrindra fa eo amin'ny fanagasiana ny anarana. Nanakaiky ny fanononana anglisy ny mpandika teny malagasy amin'ny ankapobeny. Izany no ahitana ny hoe ''Jaona'' (anglisy: ''John'') fa tsy ''Joany'' na ''Joana'' na dia tokony ho ny "o" no hialoha ny "a" ao amin'io anarana io. Ny teny hebreo anefa dia יהוחנן / ''Iehohānan'' ary ny teny grika kosa Ἰωάννης / ''Iôannês''. Ny tokony ho ''Iehody'' lasa ''Jiosy'' (anglisy: ''Jews'')
Ny Baiboly protestanta dia tsy mampiasa tendron-tsoratra (` na ´ na ^) raha manoratra ny anaran'olona na anaran-toerana na anaram-boky ka anjaran'ny mpamaky ny mamantatra'','' araka ny fahazarany'','' ny toerana misy ny tsindrimpeo sy ny fomba tokony hamakiana ny litera "o" (na /u/ na /o/). Ny anarana mponina dia tsy miafara amin'ny hoe -''nina'' (Ohatra : ''Romana'' na ''Korintiana'' fa tsy ''Rômanina'' na ''Kôrintianina''). Tsy fahita firy ny "ô".
Amin'ny ankapobeny dia naka tahaka ny fanononan'ny anglisy ny teny hebreo sy grika ny mpandika teny. Hany ka ny teny grika hoe ''Biblia'' dia lasa ''Baiboly'' nefa ny teny anglisy nalaina tahaka tsy ahitana ny litera "a" (ao amin'ny hoe "ba") sy "o" (ao amin'ny hoe "bo"). Nanaraka an'io avokoa ny mpandika teny rehetra taty aoriana'','' na inona na inona fiangonana misy azy. Ohatra ny Katolika izay misafidy amin'ny ankapobeny ny fanononana manakaiky ny an'ny teny frantsay dia tsy nanoratra hoe ''Bibla'' fa ''Baiboly'' ihany koa.
Ny anarana ahitana ny litera iôda (yod: י) [[Abidy hebreo|hebreo]] na ny litera iôta (iota: ι) [[Abidy grika|grika]] izay samy tokony ho vakina hoe /i/ dia voasoratra ho "j" sady tononina hoe /dz/ na /z/ rehefa arakarahina zanapeo (zanatsoratra). mijanona ho "i" ihany ny fanoratana raha renifeo no manarakaraka ilay ioda na iota (ohatra: ''Isiraely'' fa tsy ''Jsiraely''; ''Isimaela'' fa tsy ''Jsimaela'' sns.). Izany no nahatonga ny fanoratana hoe ''Jehovah'' fa tsy ''Iehovah''; ''Jesosy'' na ''Jesoa'' fa tsy ''Iesosy na Iesoa; Jiosy'' fa tsy ''Iehody sns.'' Ny fiteny hebreo anefa tsy ahitana io feo /dz/ io. Ary ny mpiteny grika fahizay dia tsy namadika ny ioda (י) amin'ny litera hafa afa-tsy amin'ny iota (ι). Nisy akony eo amin'ny fandikana ny Baiboly aty aoriana izany rehetra izany. Na ny anaran'ilay litera ''iôda'' aza dia lasa hoe ''joda'' (vakina hoe /dzuda/) ao amin'io Baiboly io (jereo ohatra: Salamo faha-119). Marihina fa ny teolojiana protestanta dia mampiasa ny hoe ''Iahve'' na ''Yahweh'' matetika amin'ny boky soratany na rehefa mampianatra fa mampiasa kosa ny ''Jehovah'' rehefa mitory teny.
Ahitana teny misy litera "y" tsy any amin'ny fiafaran'ny teny ao amin'ny Baiboly protestanta amin'ny teny malagasy. Ohatra: ''Apokalypsy'' (fa tsy ''Apokalipsy'')'','' ''Babylona'' (fa tsy ''Babilona''). Ny lalànan'ny fanoratana ny teny malagasy anefa dia ny tsy manoratra litera "y" any anaty teny.
Ny sasany amin'ireo teny grika miafara amin'ny -''os'' indraindray miafara amin'ny hoe -''osy'' rehefa nohagasina. Ohatra: ''Jesosy'' (grika: Ἰησοῦς / ''Iēsoûs''), ''Patmosy'' (Πάτμος/ ''Patmos''), ''Eksodosy'' (grika: Ἔξοδος / ''Exodos''). misy koa anefa ny miafara amin'ny -''o'' fotsiny. Ohatra: ''Korinto'' (grika: Κόρινθος / ''Kórinthos''); Ponto (Πόντος/ ''Pόntos''). Toy izany koa ireo anarana miafara amin'ny -''as'' na -''is'': ''Tomasy'' (Θωμᾶς / ''Thômas''), ''Jodasy'' (Ὶούδας/ ''Ioudas'') nefa ''Lioka'' (grika: Λουκᾶς / ''Loukas'' ; hebreo'': לוקאס / Lûkâs''). ''Genesisy'' (grika: Γένεσις / ''Genesis'') nefa ''Apokalypsy'' (grika: Ἀποκάλυψις ''/ Apokalupsis'') fa tsy Apokalypsisy.
=== Baiboly katolika amin'ny teny malagasy ===
Ligne 24 ⟶ 39 :
Miavaka ny Baiboly katolika amin'ny fisian'ireo boky fanampiny atao hoe [[Boky deoterokanonika|deoterôkanônika]] izay ao aminy nefa tsy hita ao amin'ireo Baiboly protestanta sy ao amin'ny Baibolin'ny Vavolombelon'i Jehovah.
Ireto avy ny anaran'ny boky ao amin'ny Testamenta Taloha: ''Jenezy'', ''Eksaody'', ''Levitika'', ''Fanisana'', ''
Ireto kosa ny anaran'ny boky ao amin'ny Testamenta Vaovao: ''Matio, Marka, Lioka, Joany, Asa,
==== Endriky ny fandikan-teny ====
Amin'ny fanagasiana ny anarana sy teny hebreo na grika dia tsy ny hebreo na ny grika avy hatrany no niaingana (amin'ny ankapobeny) fa ny fanoratana na ny fanononana frantsay. Izay no ahitana ny hoe ''Piera'' fa tsy ''Petro'' na ''Petra; Moizy'' fa tsy ''Mose'' na ''Mosesy'' (hebreo: ''מֹשֶׁה /Moshé''; grika'': Μωσῆς / Mōusēs'')''.'' Betsaka anefa ny lova noraisin'ny Baiboly katolika tamin'ny protestanta ka isan'izany ny anarana hoe ''Baiboly''.
Niverina amin'ny teny fototra tokoa ny mpandika teny rehefa tena lavitra ny fanonona grika na hebreo ny fanoratana na ny fanononana frantsay; izany no anoratana hoe ''Joany'' (frantsay: ''Jean'' vakina hoe /ʒɑ̃/). Tsy niala tamin'ny fampiasana ny litera "j" anefa ny mpandika teny hanagasiana ny iôda (י) na ny iôta (ι) arakarahina zanatsoratra. Tranga maningana ny hoe ''Iahve'' ao amin'ny satria amin'ny teny frantsay dia ny hoe ''Iahvé'' no fanoratra. Nifamadika amin'ny nandrasana ny zavatra sasany toy ny nanoratana ny ''Ismaely'' ho ''Jismaela'' ao amin'ny dikan-teny vaovaon'ny Baiboly katolika ka nanoloana ny "i" (izay efa nanakaiky ny fanononana tena izy) ho "j".
Vao nanavao ny dikan-tenin'ny Baiboliny ny Katolika malagasy ka ahitana fahasamihafana araka endrika raha ampitahaina amin'ny dikanteny mahazatra ny mpamaky teo aloha. Izany dia vokatry ny fikatsahana ny hanakaiky ny fanononana amin'ny teny fototry ny Baiboly (hebreo na grika). Vokatr'izany dia misy ny fifanakaikezan'ny anarana sasany amin'ny fanoratana an'izany ao amin'ny Baiboly protestanta ny toy ny hoe ''Jiosy'' (fa tsy ''Jody'')'','' ''Hagay'' (fa tsy ''Akjea''). Ny anarana tena mahazatra ny mpino katolika dia tsy novana ka notazonina ny hoe ''Piera,'' ''Môizy'' sns.
Io antony voalaza eo aloha io ihany koa no mahatonga ny fampiasana ny tendro satroka (^) eo ambonin'ny litera "o" (ô) ho lasa maro dia maro mba hahamarina kokoa ny fanononana ka hiavahan'izay tokony ho tononina ô (/o/) na o (/u/). Tsy nahitana izany firy ny Baiboly katolika malagasy tranainy. Ohatra: ''Nabokôdônôzôra'' fa tsy ''Nabokodonosora; Môizy'' fa tsy ''Moizy''. Itoviany amin'ny DIEM io''.'' Ny anarana hoe ''Eksaody'' dia sisa navelan'ny fomba fanagasiana ny feo /o/ (ô) ka tsy voaova ho ''Eksôdy''.
Voamarika ihany koa ny tokony hisy ny tsindrimpeo raha tsy araka ny mahazatra ny malagasy ka amin'ny fampiasana ny tendro miraika (` na ´) no anamarihana izany. Ny anarana hoe ''Iahveh'' dia nosoloana ny hoe Tompo ka nanaraka ny [[Septoaginta]] (na Septanta) izany sady itoviany amin'ny Baiboly DIEM.
=== Baiboly DIEM ===
Ny [[Baiboly DIEM]] (Dikanteny Iombonana Eto Madagasikara) dia vokatry ny fandikan-teny niarahan'ireo mpandika teny malagasy avy amin'ny fiangonana maro eto Madagasikara
==== Lisitry ny boky ====
Misy roa karazana ny [[Baiboly DIEM]]: ny iray natao ho an'ireo izay zatra nampiasa ny Baiboly protestanta (tsy ahitana boky deoterokanonika) ary ny iray natao ho an'ireo mpamaky ny Baiboly katolika (ahitana boky deoterokanonika).
==== Endriky ny fandikan-teny ====
Tsy voatery nisafidy ny iray amin'ny anaran'ny boky efa misy ao amin'ny Baiboly protestanta na amin'ny Baiboly katolika ny mpandika teny fa indraindray dia nanao anarana vaovao izay natao manakaiky kokoa ny fanononana amin'ny teny grika. Ohatra: ny ''Genesisy'' na ''Jenezy'' dia lasa ''Genesỳ''. Ny anaran'olona na torana dia natao tahak'izany koa.
Misy fahasamihafany amin'ny Baiboly protestanta sy ny Baiboly katolika tranainy izy raha ny amin'ny anaran'olona sy ny anaran-tany ary ny anaran'ny boky ao amin'ny Baiboly no asian-teny. Sady mikendry ny Ekiomenisma izy io no mikendry ny hahazoan'ny mpiteny malagasy ankehitriny ny tian'Andriamanitra ho lazaina. Izany no antony ampiasan'ny mpandika teny ny teny malagasy tenenina sy soratana amin'izao taonjato izao. Mampiavaka azy ny fanatsofohana ny litera "h" amin'ny anarana izay efa mahazatra fa tsy misy an'io litera io. Ny hoe ''Isaka'' lasa hoe ''Itsehàka'' (hebreo: יצחק / ''Iishḥâk''; grika: Ισαάκ/ ''Isaak''). Hita koa ny hoe ''Kanahana'' fa tsy ''Kanana'' na ''Kanaana'' (hebreo: <big>כְּנָעַן</big> / ''Kənâ‘an''; grika: Χαναάν / ''Khanaan'').
Ny anaram-boky milaza anarana mponina miafara amin'ny hoe -''na'' ao amin'ny Baiboly protestanta dia miafara amin'ny -''nina'' ao amin'io Baiboly io (ohatra : ''Romanina'' fa tsy ''Romana''). Ampiasaina indrindra io dikan-teny io amin'ny vavaka iraisam-pinoana ataon'ireo fiangonana miray ao amin'ny [[Fiombonan'ny Fiangonana Kristiana eto Madagasikara]] (FFKM).
Ny anarana hoe ''Jehovah'' na ''Iahveh'' dia nosoloana ny hoe ''Tompo'' ka ny fomban'ny Baiboly jiosy amin'ny teny grika ([[Septoaginta]] na Septanta) izany izay nanolo ny anaran'Andriamanitra amin'ny teny hebreo hoe יהוה / ''[[Yahweh|Yhwh]]'' (ilay nogasina hoe ''Jehovah'' na ''Iahve'') ho ''Kύριος / kúrios'' (midika hoe "Tompo") fotsiny amin'ny teny grika. Ao amin'ny Baiboly jiosy amin'ny teny hebreo anefa io anarana io dia tsy hoe nesorina ka tsy nosoratana intsony fa voasofratra ihany nefa tsy tononina fotsiny amin'izao.
=== Baibolin'ny Vavolombelon'i Jehovah ===
Ny Baibolin'ny [[Vavolombelon'i Jehovah eto Madagasikara|Vavolombelon'i Jehovah]] dia fandikan-teny ny Baiboly manakaiky ny dikan-teny protestanta tranainy raha ny anaran'ny boky tsirairay sy ny anaran'ny olona ary ny anaran'ny tanàna voalaza ao amin'ny Baiboly no jerena. Atao hoe '''''[[Ny Soratra Masina - Fandikan-Tenin'ny Tontolo Vaovao]]''''' ny anaran'io Baiboly io.
Nadika avy amin'ny dikanteny anglisy (''New World Translation of the Holy Scriptures'') an'ny Vavolombelon'i Jehovah, izay nivoaka tamin’ny 1984 sady iaingan'ny fandikan-teny amin'ny fiteny hafa rehetra, io Baiboly io. Ny Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania no namoaka azy izay natao pirinty tany Japana tamin'ny taona 2009. Efa nivoaka tamin'ny taona 2003 ny Soratra Grika Kristianina nefa nohavaozina indray ny dikan-teny tamin'io fanontana farany io.
==== Endriky ny fandikan-teny ====
Notazoniny ny fampiasana ny teny hoe ''Jehovah''. Ny anaram-boky milaza anarana mponina miafara amin'ny hoe -''na'' ao amin'ny Baiboly protestanta dia miafara amin'ny -''nina'' ao amin'io Baiboly io (ohatra : ''Romanina'' fa tsy ''Romana''). Ny Testamenta Taloha dia ataony hoe "''Soratra Hebreo sy Aramianina"'' fa ny Testamenta Vaovao kosa "''Soratra Grika Kristianina"''. Toy ny Baiboly protestanta dia tsy mampiasa tendron-tsoratra (` na ´ na ^) firy io Baiboly io ka anjaran'ny mpamaky ny mamantatra araka ny fahazarany ny toerana misy ny tsindrimpeo sy ny fomba tokony hamakiana ny litera "o" (na /u/ na /o/).
Betsaka kokoa ny isam-pitrangan'ny anarana hoe ''Jehovah'' ao amin'ny Baibolin'ny Vavolombelon'i Jehovah raha ampitahaina amin'ny isan'io teny io ao amin'ny Baiboly protesatanta satria ankoatry ny fitomboan'io isa io ao amin'ny Soratra Hebreo sy Aramianina dia mipoitra im-betsaka ao amin'ny Soratra Grika Kristianina koa io anarana io satria nasolo ny sasany amin'ny fitrangan'ny teny hoe ''Tompo'' izay heverin'ny mpandika teny fa tokony ho ''Jehovah'' tamin'ny nanoratana voalohany ny bokin'ireo [[Apostoly roa ambin'ny folo|apostoly]] sy [[evanjelista]] ao.
Be mpitsikera ny Baibolin'ny Vavolombelon'i Jehovah noho izy heverin'ny mpitsikera azy fa nanova ny rafitry ny fehezanteny sasany na nandika amin'ny fomba tsy mahazatra ny teny sasany mba hanamarinany ny fivoasany ny Soratra Masina indrindra mba hanesorana ny maha Andriamanitra an'i [[Jesosy]] Kristy ka handisoana ny [[Trinite]].
====
Ireto avy ny anaran'ny boky ao amin'ny Soratra Hebreo sy Aramianina: ''Genesisy, Eksodosy, Levitikosy, Nomery, Deoteronomia, Josoa, Mpitsara, Rota voalohany, Samoela voalohany, Samoela voalohany, Mpanjaka voalohany, Mpanjaka faharoa, Tantara voalohany, Tantara faharoa, Ezra, Nehemia, Estera, Joba, Salamo, Ohabolana, Mpitoriteny, Tononkiran’i Solomona, Isaia, Jeremia, Fitomaniana, Ezekiela, Daniela, Hosea, Joela, Amosa, Obadia, Jona, Mika, Nahoma, Habakoka, Zefania, Hagay, Zakaria'' ary ''Malakia''.
Ireto kosa ny anaran
== Jereo koa ==
| |||