Bokin' ny Jobily: Fahasamihafan'ny versiona

Contenu supprimé Contenu ajouté
Aucun résumé des modifications
Thelezifor (dinika | fandraisan'anjara)
Aucun résumé des modifications
Andalana faha-1:
Ny [[Bokin'ny Jobily]] dia boky tsy hita afa-tsy ao amin’ny [[Baiboly ortodoksa|Baiboly ortodoksa etiopiana]]. Ny tanjon’ilay boky dia ny hamporisika ny [[Jiosy]] amin’ny fifikirana amin’ny [[Torah]] (Lalàn'i Mosesy), amin’ny fotoana nahatonga ny Jiosy hiharan’ny kolontsaina jentilisa.
 
Misy ny tantaran’izao tontolo izao (ny niandohany sy ny hiafarany) araka ny nitantaran’ny “anjelin’ny fanatrehana” an’izany tamin’i [[Mosesy]] teo amin’ny tendrombohitra Sinay io boky io. Ny ampahany be amin’ny fitantarana, izay miendrika angano, dia manampy ny fitantarana ao amin’ny [[Bokin'ny Genesisy]] sy ny [[Bokin'ny Eksodosy]] (hatramin’ny toko faha-12) mba haneho ny maha ambony lanja indrindra ny Torah. Voatantara ao hatramin’ny Famorona izao tontolo izao ka hatramin’ny nanorenana ny fetin'ny [[Paska jiosy]]. Voaresaka koa ny amin’ireo Patriarka hebreo. Ny fahotana nataon’ny Hebreo izay voasoratra ao amin’ny Baiboly dia tsy voaresaka firy ao. Ahitana lohahevitra momba ny [[Andro farany|fiafaran’izao tontolo izao]] (apokaliptika sy [[Eskatolojia|eskatolojika]]) ny ao amin’ilay boky ka ahafahana mahazo bebe kokoa ireo lohahevitra eskatolojikan’ny boky ao amin’ny [[Testamenta Taloha]] sy [[Testamenta Vaovao]]. Asehon’ny boky fa ireo Patriarka dia efa nanaja ny Lalàn’i Mosesy.
 
Ny Bokin’ny Jobily dia tsy hita na ao amin’ny Baiboly hebreo ([[Tanakh]]) na ao amin’ny [[Septoaginta]] na Septanta koa io boky io. Ny Katolika sy Protestanta ary ny Ortodoksa tatsinanana, dia manasokajy azy ho apokrifa na pseodepigrafa.
 
== Ny anaran’ny boky ==
Mahazo ny lanjany manokana ao amin’io boky io ny amin’ny fito herinandron-taona (49 taona) izay itsinjarany ny fotoana tantarainy ka io fe-potoana izay atao hoe “[[''jobily]]”'' no nanomezana anarana an’ilay boky. Atao hoe '''Genesisy Kely''' noho izy mandray na manova fotsiny ny fomba filaza ao amin’ny Bokin’ny Genesisy na koa mameno izay banga ao. Anaran’io boky io koa ny hoe '''Testamentan'i Mosesy''' na '''Apokalipsan'i Mosesy'''. Ao amin’ny Baiboly ortodoksa etiopiana izy dia atao hoe koa '''Bokin'ny Fizaràna''' (amin’ny fiteny geza: መጽሃፈ ኩፋሌ / ''Mets'hafe Kufale''), izany hoe ny fizarànan’ny fotoana ho 49 taona izay mbola mizara ho fito taona fito.
 
== Ireo hevi-dehibe ==
 
=== Ny fizaram-potoana atao hoe Jobily ===
Ny Bokin’ny Jobily dia miresaka sy mitantara ny ankamaroan’ny zavatra sy ny olona voalaza ao amin’ny Genesisy, nefa matetika dia misy tsipiriany fanampiny. Ahitana ny tantaran’ny famoronana sy ny tantaran’i Isiraely izay tantarainy manaraka fotoana voazara ka misy 49 taona isanisany avy atao hoe ''jobily''. Ny fotoana nanomboka tamin’ny Famoronana hatramin’ny Mosesy izay nandray ny soratra tao amin’ny tendrombohitra Sinay dia misy jobily 50, analana ny 40 taona handehanana ao amin’ny teny efitra alohan’ny hidirana ao Kanana (na 2410 taona).
 
=== Ny amin’ny anjely sy ny devoly ===
Misy sokajin’anjely efatra voalaza ao amin’ny Bokin’ny Jobily: ny anjelin’ny fahatrehana, ny anjelin’ny fanamasinana, ny anjely mpiambina ny olona tsirairay ary ny anjely izay mibaiko ny zava-miseho eo amin’ny zavaboary. I Henoka no olona voalohany nampianarin’ny anjely manoratra, sady nanoratra ny tsiambaratelon’ny astronomia sy ny fizotran’ny fotoana ary ny vanim-potoana eto amin’izao tontolo izao. Raha ny amin’ny demonolojia kosa ny fijerin’ny mpanoratra dia misy itovizany betsaka amin’ireo soratra deoterokanonika amin’ny andron’ny Testamenta Vaovao sy ny Testamenta Taloha.
 
Ny Bokin’ny Jobily dia mitantara ny fiavian’ny anjely tamin’ny andro voalohan’ny Famoronana sy mitantara ny fomba nahatonga ny anjely sasany ho potraka izay niray tamin’ny vavin’ny zava-mety maty, ka niteraka karazan’olon-goavambe atao hoe Nefilima, avy eo nitaranaka ny atao hoe Elioud. Ny dikan-teny etiopianan’ny boky dia manambara fa ireo anjely dia taranaka tsy mpanoa nivoaka amin’i Seta (''Deqiqa Set''), fa ny vavin’ny zava-mety maty dia taranak’i Kaina. Ny zanaka vokatr’izany firaisana izany dia ny Nefilima izay niaina tamin’ny andron’i Noa ka naripaky ny safodrano lehibe. Ny Bokin’ny Jobily dia milaza ihany koa fa Andriamanitra dia namela ny 10 idan-jaton’ny fanahin’ny Nefilima tsy manam-batana mba hampivily lalana ny olombelona taorian’ny safodrano.
 
=== Ny vadin’i Kaina sy i Seta ===
Ny Bokin’ny Jobily dia mampahatsiahy ny fanambadiana olo­m-pady nataon’ireo zanak’i Adama sy i Eva, dia i Kaina sy ny vadiny ary i Seta sy ny vadiny. Ao amin’ny Jobily 4.1-12 dia voalaza fa naka ny anabaviny Avena na Avàna (Awan) ho vadiny i Kaina ary i Henoka zanak’izy ireoza. I Seta kosa dia nanambady ny anabaviny atao hoe Atsora na Azora (Azura).
 
=== Ny fiteny hebreo ===
Araka io boky io, ny fiteny hebreo no fiteny any an-danitra sady fitenenin’ny zavaboary rehetra tao amin’ny saha, na olona na biby; nefa very ny fahafahan’ny biby miteny tamin’ny nandroahana an’i Adama sy i Eva hiala avy ao amin’ny saha. Taorian’ny safodrano, ny tany dia voazara telo ho an’ireo zanak’i Noa sy ireo zafikeliny 16. Taorian’ny nandravana ny Tilikambon’i Babela, ny fianakavian’izay ireo dia niparitaka araka ny anjarany avy, ary ny fiteny hebreo dia hadino amin’izay ka tsy notenenina raha tsy nanomboka  tamin’ny nampianaran’ny anjely azy indray an’i Abrahama.
 
=== Ny Fanjakan’ny Mesia ===
Ny Bokin’ny Jobily dia ahitana andalana miparitaka momba ny Fiandrianan’ny Mesia izay tsy nivoaka avy amin’i Levy (fianakavian’ny Makabeo) fa avy amin’ny avy amin’i Joda. Izany Fanjakana izany dia ho tanteraka tsikelikely eto an-tany ka ny fiovana miandalan’ny fomban’ny zavaboary ara-batana dia hiaraka amin’ny fiovana miandalan’ny fitondrantenan’ny olombelona mandra-pisian’ny lanitra vaovao sy tany vaovao. Noho izany amin’ny farany, ny fahotana rehetra sy ny fangirifiriana dia hisava ary ny olona hiaina hatramin’ny faha-1000 taonany ao anaty fahasambarana sy ny fiadanana, ary aorian’ny fahafatesana, dia higoka ny tsy feteza-maty voatahy amin’ny tontolon’ny fanahy.
 
=== Ny taona ===
Ny Bokin’ny Jobily dika manamafy (toko faha-6) ny amin’ny taona misy andro 364 izay ahitana telovolana efatra misy herinandro 13 isaisany avy, fa tsy taona ahitana 12 volana manaraka ny volana, izay latsaka 10 andro isan-taona. Manamafy koa ny boky ny amin’ny “Sabata roa sosona” isan-taona izay isaina ho iray andro mba hahatongavana amin’io kajy io.
 
=== Ny lalànan’i Noa ===
Ny 7.20-28 dia angamba filazana ny lalàn’i Noa izay mihatra amin’ny olona rehetra:
 
“Ary tamin’ny jobily faha-28 i Noa dia nandidy ireo zanany lahy nandidy ny zanany hanoa ny didy sy ny lalàna ary ny fitsarana rehetra izay fantany sady namporisika ireo zanany lahy mba hanao ny marina, hanarona ny fahamenaran’ny vatany, hanamasina ny Mpamorona azy, hanaja ny ray sy ny reny, ho tia ny mpifanolo-bodirindrina aminy, hitandrin-tena amin’ny fijangajangana sy amin’ny tsy fahadiovana ary amin’ny herisetra rehetra. Fa noho ireo zavatra telo ireo no niavian’ny safodrano teto ambonin’ny tany … Fa izay mandatsaka ran’olona sy nihinana ny ra avy amin’ny nofo rehetra, dia tsy maintsy haringana tsy ho eto ambinin’ny tany”.
 
== Jereo koa: ==