Ranavalona I: Fahasamihafan'ny versiona
Contenu supprimé Contenu ajouté
kAucun résumé des modifications |
Nanitatra |
||
Andalana faha-1:
[[Sary:Ranavalona I.jpg|vignette|Ranavalona I]]'''Ranavalona I''' (1788-1861) dia mpanjakavavy malagasy izay nanjaka tao amin' ny [[Fanjakan' Imerina|Fanjakan' i Madagasikara]] nanomboka tamin' ny taona 1828 hatramin' ny taona 1861, izay mpanidrahindra tanindrazana sady nanohitra ny fitsabahan' ny
== Fianakaviana ==
Tamin' ny taona 1828, tamin' ny nahafatesan-d[[Radama I]] vadiny sady zanak' [[Andrianampoinimerina]], dia izy no niakatra teo amin' ny fitondranana tamin' ny 4 Aogositra 1829 ka niova anarana hoe Ranavalona na Ranavalomanjaka fa tsy natao hoe Ramavo na Mavo na Rabodonandrianampoinimerina intsony. Tsy nana-janaka tamin-dRadama I izy nefa niteraka an-dRakoto (ilay lasa [[Radama II]]) efa ho iray taona mahery taorian' ny nahafatesam-badiny.▼
Tsy nana-janaka tamin-dRadama I izy nefa niteraka an-dRakoto (ilay lasa [[Radama II]]) efa ho iray taona mahery taorian' ny nahafatesam-badiny.
== Fitondrana ==
Satria noheveriny fa tia vazaha loatra sy tsy niraharaha firy ny fivavahan-drazana ary nanova ny lamim-piarahamonina nifandovan' ny mpanjaka nifandimby Radama I, dia nataony izay tsy hisian' ireo mpiara-miasa tamin-dRadama I ka nasandrany avo indray ny fanompoana ny [[Sampy (malagasy)|sampi]]<nowiki/>n' ny mpanjaka. Tsy dia ny andriana loatra, araka izany, fa olon-tsotra no nianteherany hanatanjahany ny fahefany. Nihevitra izy fa fanitsakitsahana ny fiandrianany ny fanao sy hevitra nampidirin'ireo misionera nitory ny Filazantsara teo amin' ny fanjakany satria sady nitory ny haratsian' ny fanompoan-tsampy no nampianatra ny fitovian' ny olombelona rehetra ka mifanohitra amin' ny fomba nolovana hatramin' izay, dia ny fisian' ny saranga samihafa, indridra ny fisian' ny fanandevozana. Hoy izy: "''Ny fomban-drazako tsy mba mahamenatra ahy na mampatahotra ahy !"''. Tsy azo nomena fampianarana noho izany ny andevo nanomboka tamin' ny taona 1832 nanomboka nihamafy koa ny fanenjehana ny Kristiana ka nisy ny novovoina ary maro no nandao ny fonenany.▼
=== Fiakarana teo amin' ny fitondrana ===
Noroahiny hody ny solontenan' ny fanjakana britanika sady nanohitra ny fidiran' ny tafika frantsay tao amin'ny fanjakany izy tamin' ny taona 1829.▼
▲Tamin' ny taona 1828, tamin' ny nahafatesan-d[[Radama I]] vadiny sady zanak' [[Andrianampoinimerina]], dia
=== Fanadiovana ny tao an-dapa ===
Tsy ny tanin' ny Madagasikara manontolo no nofehezin' ny Fanjakana merina, izay nataon' ny Eorôpeana hoe Fanjakan' i Madagasikara, ka noho izany dia niezaka Ranavalona I mba hanjaka koa tamin' ireo mponina tany amin' ny tapany atsimo-atsinanan' i Madagasikara sy ny ao afovoany atsimo ary any avaratra-andrefana izay teo ambany fiarovan' ny Frantsay nanorim-ponenanan tao Nosibe hatramin' ny taona 1841, faha Napoléon III.▼
Satria noheveriny fa tia vazaha loatra sy tsy niraharaha firy ny fivavahan-drazana ary nanova ny lamim-piarahamonina nifandovan' ny mpanjaka nifandimby Radama I, dia nataony izay tsy hisian' ireo mpiara-miasa tamin-dRadama I ka nasandrany avo indray ny fanompoana ny [[Sampy (malagasy)|sampi]]<nowiki/>n' ny mpanjaka.
Tsy dia ny andriana loatra, araka izany, fa olon-tsotra no nianteherany hanatanjahany ny fahefany.
Nifandraharaha tamin' ny mpivarotra eoropena ihany Ranavalona I tamin' ny hisian' ny fanamboarana fanaka sy fitaovam-piadiana eto an-toerana hiarovany ny fanjakany, ka ilay Frantsay atao hoe [[Jean Laborde]], izay mpanao taozavatra tsy niankina tamin' ny fanjakana frantsay, no nisahana izany nanomboka tamin' ny taona 1843.▼
Nanjaka tanteraka ny antokon' ny [[Hova]] taorian' ny niambohon' ilay Mpanjaka tia fahalalahana, ary dia nanjaka tokoa ny habibiana izay tsy mbola fahita tao Madagasikara tamin' izany.
=== Fanandratana ny fomba-drazana ===
▲
Namono Kristiana maro dia maro tamin' ny taona 1857 izay heveriny ho mpivarotra tanidrazana. Hoy izy, mantsy an' ireo Kristiana malagasy "''Miala amiko ka mba ialako, mahafoy ahy ka mba foiko !''".
nofoanany ny [[Kristianisma ao Madagasikara|finoana kristiana]], noheverina ho fahavalon' ny fanjakana sy mpamadika ireo misiônera sy ny mpanaraka azy. Tamin' ny taona 1849 no tena nafana ny fanenjehana ireo Kristiana izay nodorana velona, notapahan-doha na navarina avy teny amin' ny havoana.
=== Fanitarana fanjakana ===
▲Tsy ny tanin' ny Madagasikara manontolo no nofehezin' ny Fanjakana merina, izay nataon' ny Eorôpeana hoe "Fanjakan' i Madagasikara", ka noho izany dia niezaka Ranavalona I mba hanjaka koa tamin' ireo mponina tany amin' ny tapany atsimo-atsinanan' i Madagasikara sy ny ao afovoany atsimo ary any avaratra-andrefana izay teo ambany fiarovan' ny Frantsay nanorim-ponenanan tao [[Nosibe]] hatramin' ny taona 1841, faha [[Napoléon III]].
=== Fifandraisana tamin' ny vahiny ===
▲Noroahiny hody ny solontenan' ny fanjakana britanika sady nanohitra ny fidiran' ny tafika frantsay tao amin' ny fanjakany izy tamin' ny taona 1829. Nobodoiny ny tany sy fananan' izy ireo
▲Nifandraharaha tamin' ny mpivarotra
Nila fiarovana tamin' ny Frantsay i Rakotondradama nefa tsy nampahalala mialoha izany an-dRanavalona I izay tezitra noho izany ka nandroaka ny Eorôpeana izay noheveriny fa nikononkonona fanonganana.
Frantsay vitsy dia vitsy no mba navahan' ny mpanjakavavy tamin' izany, ka isan' ireo i [[Jean Laborde]], izay olona nitokisany tokoa nandritra ny 25 taona. Izy no nanangana ozinina maro, sy nampiditra indostria maro tao amin' ny firenena ary izy koa no vy nahitana ny [[Rova Manjakamiadana|Rovan' i Manjakamiadana]], izay nilana olona an' arivorivony tamin' ny nananganana azy. I Jean Laborde no naharesy lahatra ny Mpanjakavavy ka nampalefaka azy tamin' ny vahiny. Nanomboka nisokatra ny fifanakalozana ara-barotra amin' ny tany ivelany.
Anisan' ireo nanohy niaina tao Imerina i [[Jean Laborde]], mpandraharaha iray izay nanamboatra basy sy nanorina orinasa hafa tamin' ny anaran' ny fitondram-panjaka, ary [[Joseph-François Lambert]], mpiantoka frantsay sy mpivarotra andevo niaraka tamin' i Printsy [[Radama II]], dia nanao sonia fifanarahana fifaneraserana fantatra amin' ny anarana hoe ''[[Charte Lambert]]''.
=== Fifehezana ny vahoaka ===
Namoaka karazana lalàna izay nanageja tokoa ny vahoakany ny mpanjakavavy. Ireo mponina eto Madagasikara dia afaka niampanga ny heloka isan-karazany toy ny halatra, ny fanarahana ny fivavahana kristiana ary indrindra ny [[famosaviana]], izay voasazy amin' ny fihinanana [[tangena]]. Teo anelanelan'ny taona 1828 sy 1861, dia nahafaty olona 3 000 teo ho eo isan-taona ny fandaràn' ny tangena.
== Fiafarany ==
Ny zoma 16 Aogositra 1861, tamin' ny 7 ora maraina no niamboho tamin' ny faha-73 taonany ny mpanjakavavy rehefa nanjaka 33 taona, ka Rakotondradama izay antsoina hoe [[Radama II]] no nandimby azy.
== Jereo koa ==
| |||