Boky voalohan' ny Makabeo: Fahasamihafan'ny versiona

Ny '''Boky voalohan' ny Makabeo''' dia boky ao amin' ny [[Baiboly]] jiosy amin' ny [[teny grika]] atao hoe [[Septoaginta]] na Septanta. Io boky io dia mitantara ny zavatra nataon' ny fianakaviana [[Hasmoneana|Hasmôneana]] nandritra ny tolona nataon' ireo [[Jiosy]] ho an' ny fahaleovantenanyfahaleovan-tenany teo anelanelan' ny taona 175 sy 135 tal. J.K. Tsy hita ao amin' ny Baiboly jiosy amin' ny fiteny hebreo ny Boky voalohan' ny Makabeo. [[Boky deoterokanonika|Boky deoterôkanônika]] izy ao amin' ny [[Baiboly katolika|Baiboly katôlika]] sy ny [[Baiboly ortodoksa|Baiboly ôrtôdôksa]] fa apôkrifa kosa ho an' ny Prôtestanta.

Asa soratry ny mpanindrahindra tanindrazana ny Boky voalohan' ny Makabeo izay nosoratan' olon-tsy fantatra nafana fo tamin' ny fanohanana ny fianakavia-mpanjaka hasmôneana. Nifototra tamin' ny tahirin-kevitra ofisialyôfisialy ny fitantarany. Manodidina ny taona 100 tal. J.K. no nanoratana ilay boky, taorian' ny nahafatesan' i [[Simona Makabeo|Simôna]] sy talohan' ny nidiran' i [[Pompeio|Pômpeio]] an-tsehatra tao [[Jerosalema]] tamin' ny taona 63 tal. J.K., satria miseho ho mankasitraka an' i Rôma ny mpanoratra<ref><small>Édouard Will, ''Histoire politique du monde hellénistique, 323-30 av. J.-C.'', Éditions du Seuil, 2003 (<abbr>1re</abbr> <abbr>éd.</abbr> 1966-1967) (<nowiki>ISBN 978-2020603874</nowiki>), <abbr>p.</abbr> 326</small></ref>. Dikan-teny grika avy amin' ny soratra hebreo no endrik' io boky io voatahiry, angamba ny ''Horonan-tsoratry ny Hasmôneana'' izany, izay lazain' i [[Flavio Josefa]] fa fivakina tamin' ny vanimpotoan' ny [[Tempoly Faharoa]].

== Votoatin' ny boky ==

Mitantara ny [[fikomian'ny Makabeo|fikomian' ny Makabeo]] hatramin' ny fanombohan' izany fikomiana izany tao [[Jodea]] hanoherana ireo mpanjaka [[seleokida]] ka hatramin' ny nanjakan' i [[Joany Hirkano I|Joany Hirkàno]] I ilay boky. Tantara niseho nandritra ny 40 taona izany.

Ny mpanoratra dia nandray ireo lohahevitra hita ao amin' ny tantaran' ny [[Jody]] (na Jiosy) tany aloha, indrindra ny ao amin' ny [[Bokin' ny Deoteronomia|Bokin' ny Deoterônômy]] (na DeoteronomiaDeoterônômia) ny amin' ny fitandremana ny [[Lalàn'i Mosesy|Lalàna]]. Ny Lalàna no zava-dehibe indrindra amin' ny zavatra rehetra ka izany no nampisy ny tsy fifanarahana eo amin' ny mpitandrina ny Lalàna sy ireo manohitra izany. Amin' ny mpanoratra dia voninahitra lehibe ny maty amin' ny ady mitam-piadiana entina hiarovana ny Lalàna, ary ny fanompoana ny tanindrazana dia fanompoana an' Andriamanitra.

'''Boky ara-tantara protokanonikaprôtôkanônika:'''

* [[Bokin' i JosoaJôsoa]] (na Jôsoe)

* [[Bokin' ny Mpitsara|]]
* [[Bokin'ny mpitsarai Rota]]

* [[BokinBoky voalohan' i RotaSamoela]]

* [[Boky voalohanfaharoan' i Samoela]]

* [[Boky faharoanvoalohan'i Samoelany Mpanjaka]]

* [[Boky voalohanfaharoan' ny Mpanjaka]]

* [[Boky faharoanvoalohan' ny MpanjakaTantara]]

* [[Bokin' i Ezra]] (na Esdrasa)

* [[Bokin'i Nehemia|Bokin' i Nehemia]]

'''Boky ara-tantara deoterokanonikadeoterôkanônika:'''

* [[Bokin' i TobiaTôbia]]

* [[Bokin' i Jodita]]

* [[Boky voalohan' ny Makabeo]]

* [[Boky faharoan' ny Makabeo|Boky faharian' ny Makabeo]]