Jeôgrafia: Fahasamihafan'ny versiona

Ny olona voalohany nampiasa ny teny hoe "jeôgrafia" dia Eratosthenes  (276-194 <abbr>tal. J.K.</abbr>) ho an'ny asa very ankehitriny fa ny fahatongavan'ny jeôgrafia dia nomena an'i Herodotus (484-420 <abbr>tal. J.K.</abbr>); noheverina ho mpahay tantara voalohany ihany koa. Ho an' ny Grika, dia ny famaritana ara-drariny ny Tany, indrindra fa ny jeôgrafia fiziaka. Izy io dia siansa mamaly ny fahalianana vaovao, ary hamaritra ny geôpôlitika amin'ny alàlan'ny famaritana ny faritany ho resy sy hotazonina, izay midika hoe fanaovana sarintany. Ho an'i Strabo , ny jeôgrafia no fototry ny fanofanana ireo izay te hanapa-kevitra.

 

 

Miaraka amin'ny fivoaran'ny fikarohana siantifika, sehatra ara-jeografia maromaro no nivoatra ho satan'ny siansa amin'ny zony manokana. Anisan'izany ny klimatôlôjia, ny ôseanôgrafia, ny kartôgrafia, sns izay nisy fiantraikany tamin'ny fifantohana indrindra amin'ny asan'ny jeôgrafia amin'ny fifandraisan'ny olombelona (lafin'ny sôsialy) sy ny fifandraisany amin'ny tontolo iainany (endrika araka erana). Ny jeôgrafia fizika sy matematika no sampan'ny jeôgrafia izay nandalo indrindra tamin'ity fivoaran'ny siansa ity, raha nanararaotra izany fiovana izany ny jeôgrafian' ny olombelona mba hialana amin'ny jeôpôlitika mankany amin'ny fandalinana ara-drariny sy manankarena kokoa momba ny fifandraisan'ny olombelona sy ny fifandraisan'izy ireo amin'ny tontolo iainany amin'ny alàlan'ny taranja vaovao.

I Nicolas Copernicus dia namolavola ny heliôsantrisma izay milaza fa ny Masoandro no ivon' izao rehetra izao ary ny Tany dia mihodina manodidina ny Masoandro. Namoaka sarintanin' izao tontolo izao tamin'ny taona 1569 i Gérard Mercator tamin'ny taratasy valo ambin'ny folo antsoina hoe "Mercator projection" izay nanomezan'ny mpandeha an-tsambo ny tena filazalazana momba ny sisin-tany.

 

Teo anelanelan'ny taonjato faga-19 sy faha-20, hampitombo ny onja maro miezaka ny hampiseho ny fifandraisana eo amin'ny olombelona sy zavaboaey, bebe kokoa na latsaka fahombiazana sy fatratra ny fomba fiasa:

 

Ny jeôgrafian'ny olombelona no fiandohan'ny taonjato faha-20 ny mahantra fifandraisana ny famaizana. Tahaka ny jeografia ara-batana, indrindra indrindra dia fitsipi-pifehezana tena mamaritra sy tsy dia mandalina loatra. Tamin'ny taona 1920-1930, nisy fomba fijery ara-toekarena momba ny jeôgrafia olombelona nivoatra manodidina an'i Albert Demangeon, akaikin'ny sekoly Annales. Saingy, ny jeôgrafia isam-paritra hatrany no manjaka mandritra io vanim-potoana io. Tamin'ny taona 1960, dia nivoatra ny jeôgrafia vaovao, na ny famakafakana ny habakabaka, izay nanana faniriana hamantatra ireo lalàna manerantany momba ny fandaminana ny habakabaka ataon'ny olombelona. Ity fomba fijery pôzitivista ity dia hihazona toerana misongadina amin'ny fironana ara-jeôgrafia. Ny jeôgrafian' ny olombelona dia nohavaozina tamin'ny faran'ny taona 1970 nataon'i Yves Lacoste, mpamorona sy mpanorina ny famerenana ''Hérodote'' tamin'ny 1976 (mitondra ny lohateny voalohany ''Strategies geographies ideologies'' , avy eo tamin'ny 1983 ''Revue de géographie et de géopolitique'' ) ary mpanoratra ny lahatsoratra ''Jeôgrafia, izy io no tena ampiasaina amin'ny ady'' . Avy eo izy dia mamerina ny fomba fiasa ara-politika momba ny jeôgrafia, siansa izay inoany fa azo ampiasaina amin'ny tombontsoan'ny ''ampahorina'' .

 

 

 

==== Jeôgrafiam-paritra ====