Fitsanganan' i Jesoa ho velona: Fahasamihafan'ny versiona
Contenu supprimé Contenu ajouté
k nanova ny anaran'i Fitsanganan'i Jesoa ho velona ho Fitsanganan' i Jesoa ho velona i Thelezifor |
kAucun résumé des modifications |
||
Andalana faha-7:
== Ilay fitsanganan-ko velona araka ny Testamenta Vaovao ==
Ny [[epistilin'i Paoly|epistilin' i Paoly]], ny toriteny sy ny [[Epistily nosoratan'i Petera|epistilin' i Petera]] (na Piera) ao amin' ny [[Asan'ny Apôstôly|Asan' ny Apôstôly]] dia mitantara fa maty novonoina i Jesoa nefa natsangan' Andriamanitra tamin' ny maty; milaza koa izy ireo fa ny Apôstôly sy ny olona maro hafa, isan' izany ny mpanohitra azy sasany, dia vavolombelona nanatri-maso ny nisehoan' i Jesoa taorian' ny nahafatesany. Ny Kristiana voalohany dia azo faritana ho ireo mpianatr' i Jesoa izay nankalaza azy ho ilay Tompo nitsangan-ko velona, taorian' ny fanomboana amin' ny hazo fijaliana. Izao ny hevitr' i Raymond E. Brown: "ny lahatsoratra ao amin' ny [[Baiboly]] dia maneho fa [i Petera sy i Paoly] dia nitory an' i Jesoa izay nitsagana tamin' ny maty nefa tsy lo tao am-pasana ny nofony. Tsy misy ao amin' ny [[Testamenta Vaovao]] manontolo na dia tendron-tsoratra iray manambara ny fisian' ny Kristiana nihevitra fa mbola ao am-pasana ny vatan' i Jesoa ka lo. Izany no iheverako fa manantitra mazava tsara ny fitsanganan-ko velona ara-batana ny lahatsoratra ao amin' ny Baiboly"<ref><small>Raymond E. Brown, ''101 questions sur la Bible et leurs réponses'', Lexio/Cerf, 1993 (<nowiki>ISBN 978-2-204-11305-2</nowiki>), p.110.</small></ref>.
▲==== Araka ireo Epistilin' i Paoly ====
Ny loharano voalohany ny amin' ny fitsanganan' i Jesoa tamin' ny maty dia hita ao amin' ireo [[taratasin'i Paoly|taratasin' i Paoly]] izay voasoratra manodidina ireo taona 50 sy 60 (dia ny [[Epistily ho an'ny Romana|Epistily ho an' ny Rômana]] sy ny [[Epistily ho an'ny Korintiana|Epistily ho an' ny Kôrintiana]]) ary koa'','' taty aoriana'','' ao amin' ny [[Epistily voalohany ho an'i Timoty|Epistily voalohany ho an' i Tomoty]] (na Timôte) izay isan' ireo [[Epistily pastôraly]].
Ligne 22 ⟶ 18 :
Mifanaraka ny manampahaizana fa nanoratra ny [[lovantsofina]] tamin' ireo taona 30 i Paoly<ref><small>Gary Habermas, [http://www.garyhabermas.com/articles/J_Study_Historical_Jesus_3-2_2005/J_Study_Historical_Jesus_3-2_2005.htm "Resurrection Research: What Are Critical Scholars Saying"], ''Journal for the Study of the Historical Jesus'', 3, 2 (2005), [[http://archive.wikiwix.com/cache/?url=http%3A%2F%2Fwww.garyhabermas.com%2Farticles%2FJ_Study_Historical_Jesus_3-2_2005%2FJ_Study_Historical_Jesus_3-2_2005.htm tahiry]].</small></ref> .
Izao no voasoratra araka ny [[Evanjelin'i Marka|Evanjelin' i Marka]]:
<small>"1 ''Ary rehefa afaka ny andro Sabata, dia lasa nividy zava-manitra Maria Magdalena sy Salome ary Maria, renin' i Jakoba, mba handeha hanosotra ny fatin' i Jesosy''. 2 ''Ary nony maraina koa tamin' ny voalohan' andro amin' ny herinandro, rehefa niposaka ny masoandro, dia nankany amin' ny fasana izy ireo''. 3 ''Ary niresaka hoe izy: Iza re no hanakodia ny vato ho afaka amin' ny varavaram-pasana hisolo antsika?'' 4 ''Fa nony nitraka izy, dia, indro, hitany fa efa voakodia niala ny vato; fa lehibe dia lehibe ny vato.'' 5 ''Ary raha niditra tao anatin' ny fasana izy, dia nahita zatovo anankiray nipetraka teo amin' ny ankavanana niakanjo akanjo fotsy, dia talanjona izy''. 6 ''Fa hoy ilay zatovo taminy: Aza talanjona; mitady an' i Jesosy avy any Nazareta, Izay nohomboana tamin' ny hazo fijaliana, ianareo; efa nitsangana Izy; tsy ato Izy; jereo fa teo no nametrahany Azy''." (Mar. 16. 1-6).</small>
Ny sombin-dahatsoratra vakintsika amin' izao dia natovana tamin' ny taonjato faha-5. Ara-pilaharam-potoana dia niseho tamin' ireo taona 80-90 ny fitantarana omena manaraka eto, izay nosoratana taorian' ny taratasin' i Paoly, izany hoe ilay hita ao amin' ny [[Evanjelin'i Matio|Evanjelin' i Matio]]:
<small>"1 ''Ary tamin' ny alin' ny Sabata, raha vao nazava ratsy ny andro voalohany amin' ny herinandro, dia avy hizaha ny fasana Maria Magdalena sy ilay Maria anankiray.'' 2 ''Ary, indro, nisy horohorontany mafy; fa nisy anjelin' ny Tompo nidina avy tany an-danitra, dia nankeo ka nanakodia ny vato, dia nipetraka teo amboniny.'' 3 ''Ary ny fijery azy dia tahaka ny helatra, ary ny fitafiany fotsy tahaka ny oram-panala;'' 4 ''ary ny mpiambina nivadi-po noho ny fahatahorana azy ka tonga tahaka ny maty.'' 5 ''Ary ny anjely namaly ka nilaza tamin' ny vehivavy hoe: Aza matahotra ianareo; fa fantatro fa Jesosy, Izay efa nohomboana tamin' ny hazo fijaliana, no tadiavinareo''. 6 ''Tsy ato Izy, fa efa nitsangana araka izay nolazainy. Avia, ka jereo, fa tao no nandrian' ny Tompo.'' (...) 9 ''Ary, indro, Jesosy nifanena taminy ka nanao hoe: Finaritra. Ary izy ireo nanatona, dia nihazona ny tongony ka niankohoka teo anatrehany''. 10 ''Dia hoy Jesosy taminy: Aza matahotra; fa mandehana, ka asaovy mankany Galilia ny rahalahiko; fa any no hahitany Ahy''." (Mat. 28.1-6; 9-10)</small>
Izao ny voalaza ao amin' ny [[Evanjelin'i Lioka|Evanjelin' i Lioka]]:
<small>"1 ''Fa nony maraina koa tamin' ny andro voalohany amin' ny herinandro, dia nankany amin' ny fasana izy nitondra ny zava-manitra izay efa namboariny''. 2 ''Ary hitany fa, indro, ny vato efa voakodia niala tamin' ny fasana. 3 Dia niditra izy, nefa tsy nahita ny fatin' i Jesosy Tompo''. 4 ''Ary raha mbola very hevitra tamin' izany izy, indreo, nisy roa lahy niseho taminy nitafy fitafiana manelatrelatra''. 5 ''Ary nony natahotra izy ka niankohoka, dia hoy izy roa lahy taminy: Nahoana no ato amin' ny maty no itadiavanareo ny velona?'' 6 ''Tsy ato Izy fa efa nitsangana; tsarovy ny teny izay nataony taminareo, fony Izy mbola tany Galilia, hoe:'' 7 ''Ny Zanak' olona tsy maintsy hatolotra eo an-tànan' ny mpanota ka hohomboana amin' ny hazo fijaliana ary hitsangana amin' ny andro fahatelo''. (...) 12 ''Fa Petera nitsangana, dia nihazakazaka nankany amin' ny fasana; ary niondrika izy ka nahita ny lambam-paty mipetraka mitokana; dia lasa nody izy sady gaga noho ny zavatra izay tonga teo''." (Lio. 24.1-7. 24.12)</small>
Izao koa ny vosoratra ao amin' ny [[Evanjelin'i Joany|Evanjelin' i Joany]]:
Ligne 48 ⟶ 44 :
== Ny olana ara-tantaran' ny fitsanganan' i Jesoa ho velona ==
Ny fitsanganan' i Jesoa ho velona dia tsy zava-nitranga azo hamarinina noho izy momba ny finoana; tsy azon' ny taranja Tantara anaovana fikarohana izany<ref><small>Camille Focant, « La Résurrection », in Michel Quesnel et Philippe Gruson (dir.), ''La Bible et sa culture'', éd. Desclée de Brouwer, 2011, vol. II, <abbr>p.</abbr> 145.</small></ref>. "Mizara mandrakariva ny mpanao heviteny ny amin' ny fitsanganan' i Jesoa tamin' ny maty. Anisan' ireo voalohany tamin' ny taonjato faha-18 izay niezaka nanaporofo ny fisian' ny hosoka nataon' ireo [[Apôstôly roa ambin'ny folo|apôstôly]] i Reimarus. (...) I David Strauss, izay lasa nalaza tao [[Frantsa]] noho ny asasoratr' i Ernest Renan, dia nihevitra an' izany ho [[Fedrà|angano]] teraka ho azy tao amin' ireo fiangonana kristiana voalohany, indrindra noho ny hakiviana tsy nety nampiononina teo amin' ireo mpianatr' i Jesoa taorian' ny nahafatesany".
Hatramin' i [[Rudolf Bultmann]] (tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-20) dia "fanao ny manavaka ny finoana ny [[Fitsanganan-ko velona|Fitsanganana amin' ny maty]] izay iheverana ny fitsanganan' i Jesoa tamin' ny maty ho zava-nitranga marina tokoa, amin' izay ara-tantara araka ny heviny hentitra"<ref><small>Simon Claude Mimouni et Pierre Maraval, ''Le Christianisme des origines à Constantin'', Paris, éd. P.U.F., 2006, <abbr>p.</abbr> 128-129.</small></ref>. Tsy manan-kambara ny mpahay tantara ny amin' io resaka io na amin' ny fitsipahana izany na amin' ny fanohanana, nefa afaka manamarina izy ireo fa nino ny mpianatr' i Jesoa fa "natsangan' Andriamanitra izy" (Jereo: Rom. 10.9).
Nihevitra ilay mpahay tantara Geza Vermes fa hevitra sady fototra no mahavariana ao amin' ny [[kristianisma]] ny fitsanganan' i Jesoa tamin' ny maty. Mihevitra izy fa eo anatrehan' ireto hevitra roa mifangarika ireto, etsy an-kilany ny fahamarinan' ilay zava-nitranga azo tsapain-tanana ary etsy an-daniny ny fandavana izany tateraka, dia misy [[petra-kevitra]] maro azo heverina hanazavana ireo fijoroana vavolombelona ny amin' ilay Fitsanganan-ko velona, ka isan' izany ny fangalarana ny faty, ny fialana amin' ny hatoranana, ny fahitan-javatra tsy tena izy, na ny fitsanganan-ko velona ara-panahy, izany hoe [[Dôketisma|dôketa]].
Mihevitra ilay teôlôjiana E. P. Sanders fa nisy tsikombakomba namporisika amin' ny finoana ny fitsanganan-ko velona izay mety nitarika tamin' ny fivoaran' ny tantara hirindra kokoa. Io petra-keviny io anefa tsy ahafahana manazava ny antony nahatonga ireo Kristiana voalohany hanaiky ho faty noho ny amin' ny zavatra izay fantany fa tsy marina. I Helmut Koster kosa dia milaza fa tamin' ny voalohany ireo fitantarana ireo dia [[epifania]] nampandrosoina taty aoriana ka niteraka fijoroana ho vavolombelona ny amin' ny fitsanganan-ko velona araka ny ahalalantsika azy.
| |||