Endrik'io pejy io tamin'ny 7 Novambra 2019 à 17:31 hanova Zithal (dinika \| fandraisan'anjara) 2 689 modifications Rohy Marika: Hanova araka ny hitan'ny maso Fanovana avy amin'ny finday Fiovana tamin'ny alalan'ny tranonkala finday Modification sur mobile avancée ← Fiovana taloha		Endrik'io pejy io tamin'ny 11 Aogositra 2021 à 11:46 hanova esory Thelezifor (dinika \| fandraisan'anjara) 44 398 modifications kAucun résumé des modifications Marika: Hanova araka ny hitan'ny maso Fiovana manaraka →
Andalana faha-2: Ny '''katekisma''' na '''katesizy''' dia fampianarana ny tahirim-pampianaram-pinoana kristiana ampiasaina ho fitaovana fototra amin' ny fitaizana ny ankizy sy ny tanora ary ny olon-dehibe mba hahalala ny hafatra kristiana sy hiaina araka ny maha kristiana azy. Ny boky fianarana katekisma na katesizy voasoratra voalohany indrindra anefa dia ilay nosoratan' i Alkoino tamin' ny taonjato faha-8. Narakarahin' ny fanoratana katekisma maro izany nandritra ny taonjato faha-9 ka isan' izany ny an' i Noktetr Labeo tao Saint-Gall any [[Soisa]], sy ny an' i Otfried tany Weissenbourg any any ~~Alzasy~~Alsace. Nisy zavatra tsapan' i [[Martin Lotera\|Lotera]] teo amin' ny Kristiana notarihiny, izay azo ampiharina koa amin' ny ~~Katolika~~Katôlika: ny Kristiana tamin' ny taonjato faha-16 dia niaina tamin' ny finoana, namonjy fiangonana, nanana fomba fiaina ~~ara-pitondrantena~~araka ny lalànan' ny fitondrantena, nanao tonom-bavaka, nefa tsy nahalala izay nataony sy tsy nanana teny ho enti-manazava ny finoany ~~izy ireo~~. Koa ny katekisma na katesizy no nameno izany banga izany. Ny [[~~Katolisisma~~Katôlisisma\|~~Katolika~~Katôlika]] dia nanaraka izany zavatra nataon' i Lotera izany ka namokatra katesizy, dia ny ''Katesizin' i Canisius'' tamin' ny taona 1555 nandritra ny [[~~Konsily~~Kônsily tao Tridentio]], ary ny ''Katesizin' i Bellarmin'' sy ny ''Katesizin' ny ~~Konsilin~~Kônsilin' i Tridentio'') taorian' ny ~~Konsily~~Kônsily tao Tridentio, sy katesizy maro hafa koa, ka ny [[pretra]] tamin' izany dia tsy maintsy mampianatra ny ankizy ao amin' ny paroasiny. == Fiforonan-teny == Ny teny hoe ''katekisma'' na ''ketesizy'' dia avy amin' ny [[matoanteny]] [[Fiteny grika\|grika]] hoe ''κατηχεĩν'' / ''katékhein'' (ara-bakiteny: "mampitombo faneno") izay midika hoe "mampianatra" sy "mampahalala vaovao". NyIo matoanteny io dia hita ao amin' ny soratr' i [[Paoly (apostoly)\|Paoly]] sy ao amin' ny [[Evanjelin'i Lioka\|Evanjelin' i Lioka]]. Hatramin' ny andiany faharoa tamin' ireo fiangonana kristiana dia nahatsapa ny filana fampianarana ny Kristiana mba handalinana ny finoana azo avy amin' ny ~~fiovam-pinoana~~fotoana ~~voalohany~~nidirana ho Kristiana. Fanambaràna ny foto-javatra ao amin' ny [[foto-pampianarana]] kristiana izany: ny foto-pinoana, ny [[sakramenta]], ny fitondrantena ary ny [[Vavaka nampianarin'ny Tompo\|Vavaka nampianarin' ny Tompo]]. == Ny katekisman' ny fiangonana ~~protestanta~~prôtestanta == Ny [[Fanavaozam-piangonana]] (na Reformasiona) dia niteraka famoronana katekisma maro. Isan' izany ny ''Ketekisma Kely'' (na Fotopianarana kely) sy ny ''Katekisma Lehibe'' (na Fotopianarana lehibe) nosoratan' i [[Martin Lotera]] tamin' ny taona 1529 (ho an' ny [[Loteranisma\|Loterana]]) sy ny ''Katekisman' i Heidelberg'' an' ny [[Fiangonana nohavaozina]], ary taty aoriana ny katekisman' i [[Jean Calvin\|Calvin]] tamin' ny taona 1538. === Ny katekisman' ny Fiangonana loterana === Tamin' ny fiantombohan' ny Reformasiona dia nanjary nihananan-danja ny katekisma noho ny fanizingizinan' i Lotera ny amin' ny tokony hanaovana ~~fampianarana ara~~fampianaram-pinoana atokana ho an' ny zaza madinika. Taorian' ny famoahana ny ''Fanazavana fohy ny didy folo sy ny Foto-pinoana ary ny Rainay'' nosoratan' i Lotera tamin' ny taona 1520'','' dia maro ny katekisma nomanin' ny ~~[[Protestantisma\|Protestanta]]~~Prôtestanta. Ny famangian' i Lotera ireo fiangonana tany ~~Saksonia~~Saksônia anefa tamin' ny taona 1528 dia niteraka ny fanomanana ny ''Katekisma Lehibe'' sy ny ''Katekisma Kely'' tamin' ny taona 1529. Ity farany ity dia nosoratan' i Lotera manokana ho an' ny raim-pianakaviana sy ny [[pastora]] mba hanampiana azy ireo amin' ny fampianarana ny zaza. === Ny kekisman' ny Fiangonana nohavaozina === Ny nalaza indrindra tamin' ny katekisman' ny [[Fiangonana nohavaozina]] dia ny ''Katekisman' i Jeneva'' sy ny ''Katekisman' i'' ''Heidelberg,'' ary koa ny an' i Johannes Häusgen (izay atao hoe koa Johannes Oecolampad) izay ~~teolojiana~~teôlôjiana alemàna tao ''Basel'' (frantsay: ''Bâle'') tamin' ny taona 1526, ary ny an' i Heinrich Bullinger tao Zurich any [[Soisa]] tamin' ny taona 1555. Ny ''Katekisma Kely'' sy ny ''Katekisma Lehibe'' tao Jeneva dia nosoratan' i [[Jean Calvin]]. Ny ''Katekisma Kely'' dia navoaka amin' ny [[Fiteny frantsay\|teny frantsay]] tamin' ny taona 1537, ahitana fanontaniana arahim-baliny. Ny ''Katekisma Kely'' kosa dia navoaka amin' ny teny frantsay tamin' ny taona 1541 na 1542. Ny ''Katekisman' i'' ''Heidelberg'' dia nosoratan' ny teolojiana alemàna Caspar Olevian sy Zacharias Ursinus tao [[Heidelberg]] araka ny fiangavian' i Friedrich III (frantsay: ''Frédéric III du Palatinat''). Navoaka tamin' ny taona 1563 izany. Tamin' ny taona 1619 no nanombohan' ny Fiangonana nohavaozina nampiasa azy. === Ny Fiangonan' i Fausto Sozzini === Ireo foto-pampianaram-pinoana ~~protestanta~~prôtestanta manaraka ny fampianaran' i Fausto Sozzini ([[sotsinianisma]]) dia hita ao amin' ny ''Katekisma Lehibe'' sy ny ''Katekisma Kely'' ~~rakoviana~~rakôviana (nosoratana tao Raków any [[~~Polonia~~Pôlônia]] tamin' ny taona 1605) izay mandà ny fampianarana ny amin' ny [[Trinite]]. === Ny katekisman' ny Fiangonan' ny Sakaiza === Andalana faha-31: === Ny katekisman' ny Fiangonana presbiteriana === Ny katekisman' ny [[Fiangonan'i Angletera\|Fiangonan' i Angletera]] dia lahatsoratra voafintina natsofoka tao amin' ny ''Book of Common Prayer'' ("Bokin' ny vavaka iombonana") izay natonta voalohany tamin' ny andron' i Edward VI (nanjaka teo anelanelan' ny taona 1547 sy 1553) nefa natao ho mirakitra fampianaran-diso izany tamin' ny andron' i Mary I (nanjaka teo anelanelan' ny taona 1553 sy 1558). Nisy fanitsiana natao matetika ilay katekisma teo anelanelan' ny taona 1594 sy 1661. Nisy karazany roa, araka ny mahazatra izany, ka nahitana ''Katekisma Kely'' sy ''Katekisma Lehibe'' izay lasa katekisma filamatra teo amin' ny [[Fiangonana presbiteriana]], miaraka amin' ny ''Fiekem-pinoan' i Westminster,'' izay namboarina tao [[Westminster]] teo anelanelan' ny taona 1645 sy 1652. == Ny katesizin' ny Fiangonana ~~katolika~~katôlika == Ao amin' ny [[Fiangonana katolika\|Fiangonana katôlika]] tao amin' ny [[Konsily tao Tridentio\|~~Konsilin~~Kônsilin' i Tridentio]] (na Kônsilin' i Trenta) no nanomanana ny katekisma na katesizy izay navoaka tamin' ny taona 1566, dia ilay atao hoe ''Katesizy ~~Romanina~~Rômanina'' na ''Katesizin' i Pio V''. Io katesizy io dia famintinana amin' ny fomba mifatratra ny [[foto-pampianarana]] ka natao hanampiana ny [[pretra]] sy ny mpampianatra. Nisy koa ny katesizy natao hanampiana ny olon-tsotra izay nomanin' ilay [[zezoita]] alemàna atao hoe Petrus Canisius sady navoaka tamin' ny taona 1555 hatramin' ny 1558. Tamin' ny taona 1597 dia namoaka ny ''Foto-pampianarana Kristiana Fohy'' i Roberto Francesco Romolo Bellarmino (frantsay: ''Robert Bellarmin'') izay namelarany ny fampianaran' i [[Jesosy\|Jesoa-Kristy]] araka ny fahazoan' ny Fiangonana ~~katolika~~katôlika an' izany tamin' ny fotoana nifanoherany tamin' ny Fiangonana nohavaozina. I [[Joany Paoly II]] dia nampamoaka katesizy vaovao ho an' ny Fiangonana ~~katolika~~katôlika maneran-tany tamin' ny taona 1992 izay nomanin' ny kardinaly Joseph Ratzinger (ilay lasa papa [[Benoa XVI\|Benoà XVI]]) sy ny ekipa niaraka aminy, sady nadika tamin' ireo fiteny be mpampiasa indrindra, tsy inona izany fa ny [[Katesizin' ny Fiangonana Katôlika]].

Katekisma: Fahasamihafan'ny versiona