Wikipedia

Fanekem-pinoana: Fahasamihafan'ny versiona

Navigation interactive dans l’historique
← Fiovana talohaFiovana manaraka →
Contenu supprimé Contenu ajouté
VisuelWikicode
Thelezifor (dinika | fandraisan'anjara)
44 340 modifications
Aucun résumé des modifications
Thelezifor (dinika | fandraisan'anjara)
44 340 modifications
kAucun résumé des modifications
Andalana faha-1:
Ny '''fanekem'''-'''pinoana''' na '''fiekem'''-'''pinoana''' dia lahatsoratra mamintina ny [[foto-pampianarana]] izay zava-dehibe indrindra tokony hinoana, natao ho tononin' ny mpino ampahibemaso mba hanambaràny sy hamaritany mazava ary hamintinany ny fototry ny finoany. Ny [[Jodaisma|Jiosy]] sy ny [[Kristianisma|Fiangonana kristiana]] sasany (katolika[[Katôlisisma|katôlika]] sy ortodoksa[[ôrtôdôksa]] ary protestanta[[Prôtestantisma|prôtestanta]] sasany) ary ny [[Silamo]] dia manana fanekam-pinoana.
 
== Ny fanekem-pinoana eo amin' ny fivavahana jiosy ==
 
==== Ny voasoratra ao amin' ny ''Devarim'' sy ny Deoteronomia(Deoterônômia) ====
Ny fanekem-pinoan' ny [[jodaisma]] amin' ny [[teny hebreo]] dia ny hoe שמע ישראל / S''hemaʿYisrâ'êl'' ("Mihainoa ry Isiraely"). Izao no voasoratra ao amin' ny ''Devarim'' ([[Bokin'ny Deoteronomia|Bokin' ny Deoterônômia]]) ao amin' ny [[Torah|Tôrah]]:
 
שְׁמַע יִשְׂרָאֵל יְהוָה אֱלֹהֵינוּ יְהוָה אֶחָֽד׃‬ / ''Shemaʿ Yisrâ'êl YHWH elokhenu YHWH ekhâd'' ("Mihainoa ry Isiraely, IHVH no Andriamanitsika'','' Tokana i IHVH").
 
Hita ao amin' ny [[Bokin'ny Deoteronomia]]Deoterônômia (Deo. 6.4) ao amin' ny [[Baiboly]] io andala-tsoratra io:
 
"Mihainoa, ry Isiraely: Jehovah Andriamanitsika dia Jehovah iray ihany." (''Ny[[Baiboly prôtestanta amin' ny teny malagasy|Baiboly prôtestanta]]'')<ref><small>Baiboly protestanta amin'ny teny malagasy</small></ref>.
 
"Mihainoa, ry Israely: ny Tompo Andriamanitsika, dia Izy ihany no Tompo." (''Ny[[Baiboly katôlika amin'ny teny malagasy|Baiboly Masinakatôlika]]'')<ref><small>Baiboly katolika amin'ny teny malagasy</small></ref>.
 
==== Ny tsy fanononana ny anaran' Andriamanitra ====
Araka ny fanao jiosy dia tsy tononina ny anarana hoe יְהוָה '''/''' IHWH amin' ny fanononana ilay fanekam-pinoana, ka mety ny hoe ''HaShem'' ("ny Anarana") na ny hoe אֲדֹנָי / ''Adonai'' ("Tompo") na teny hafa no asolo an' io anarana io. Izany dia tsy midika fa tsy soratana ilay anarana.
 
* ''Shema Yisrâ'êl HaShem Elokhenu, HaShem Ekhâd'' ("Mihainoa ry Isiraely, ilay Anarana no Andriamanitsika, Tokana ilay Anarana").
 
* ''Shema Yisrâ'êl Adonai Elokhenu, Adonai Ekhâd'' ("Mihainoa ry Isiraely, ny Tompo no Andriamanitsika, Tokana ny Tompo").
 
Marihina fa ao amin' ny Baiboly jiosy amin' ny fiteny grika atao hoe [[Septoajinta|Septoaginta]] (na [[Septanta]]) dia nosoloana ny hoe ''κύριος'' / ''Kyrios'' ("Tompo") ny anaran' Andriamanitra hoe אֲדֹנָי / ''Adonai''.
 
==== Fampiasana ny fanekem-pinoana jiosy ====
Tononina isan' andro, maraina sy antoandro ary hariva ny ''Shema Israel''. Tononina koa izy eo an-dohafandrian' ny olona miala aina. Tononin' ireo tanora jiosy amin' ny fotoan' ny ''Bar Mitzvah'' (fahafenoan-taona ara-pivavahana: 13 taona). Voasoratra eny amin' ny vatakely firavaka (izay nogasina hoe ''filakitera''; hebreo: תפילין / ''tefilin''; grika: φυλακτήριον / ''phylacterion'')'','' amin' ny takela-koditra malefaka mipetaka eny amin' ny handrina sy ny sandry havia'','' araka ny toromariky ny DeoteronomiaDeoterônômia io fiekem-pinoana io. Voasoratra amin' ny takela-koditra apetaka eo amin' ny tolam-baravarana fidirana (dia ny atao hoe מזוזה / ''mezuzah'') koa izy.
 
== Ny fanekem-pinoana kristiana ==
 
==== Ny fanekem-pinoan'ny Kristiana voalohany ====
Ny fiangonana kristiana dia nanana fiekem-pinoana izay mamaritra ny maha [[Kristianina|Kristiana]] ny olona iray. Ho an' ny Kristiana, ny fanekem-pinoana voalohany dia ny [[kerigma]], fanambaram-pinoan' ny Kristiana voalohany:
* ''I JesosyJesoa Kristy no Mesia Zanak' Andriamanitra'';
 
* ''Maty sy nitsangana izy ary izay milaza izany dia mijoro ho vavolombelona amin' ny tenany manokana;''
 
* ''Miantso ho amin' ny fibebahana izy.''
 
==== Ny fanekem-pinoana kristiana amin' izao fotoana izao ====
Maro ny fiekem-pinoana kristiana fa ireto no iraisan' ny ankamaroan' ny Kristiana amin' izao fotoana izao, dia ny [[Fanekem-pinoana apostolikaapôstôlika]] sy ny [[Fanekem-pinoana nikeana|Fanekem-pinoan' i Nikea-KonstantinopolyKônstantinôpôly]] ary ny [[Fanekem-pinoana atanaziana|Fanakem-pinoan' i Atanazy]]. Ny Fanekem-pinoana nikeana sy ny Fanekem-pinoana apostolikaapôstôlika dia samy nekena tamin' ireo [[Konsily|Kônsily]] momba ny [[Trinite]], ka ireto ny roa voalohany izay fohifohy kokoa:
 
==== Ny Fanekem-pinoana nikeana ====
Atao hoe koa "fanekem-pinoan'i Nikea sy i KonstantinoplaKônstantinôpla" io fanekem-pinoana io. Toy izao izany araka izay ampiasain' ny [[Fiangonana Loterana Malagasy]] azy<ref><small>Io ihany ny an'ny [[Fiangonan'i Jesoa Kristy eto Madagasikara]] fa saingy ny hoe "Jesosy" dia nosoloana "Jesoa".</small></ref>:
 
<small>"Izaho mino an’[[Monoteisma|Andriamanitra Tokana]], Ray tsitoha, Mpanao ny lanitra sy ny tany ary ny zavatra rehetra, na ny hita na ny tsy hita. Izaho mino an’i [[Jesosy]] Kristy Tompo Tokana, Zanak’Andriamanitra Lahitokana; nateraky ny Ray talohan’ ny fotoana rehetra; Andriamanitra avy amin’Andriamanitra; fahazavana avy amin’ny fahazavana, Andriamanitra marina avy amin’Andriamanitra marina; nateraka fa tsy noharina; miray Sobstansa (izay maha-Izy Azy) amin’ny Ray; amin’ ny alalany no nahariana ny zavatra rehetra. Noho isika olombelona sy ny famonjena antsika no nidinany avy any an-danitra, ary tonga nofo notorontoronin’ny [[Fanahy Masina]] tao an-kibon’ i Maria virijina ka natao olombelona; nohomboana tamin’ny hazo fijaliana koa hisolo antsika fony nanapaka Pontio Pilato; nijaly ary nalevina; ary nitsangana indray tamin’ny andro fahatelo araka ny Soratra Masina; niakatra ho any an-danitra; mipetraka eo ankavanan’ny Ray, ary ho avy indray amim-boninahitra hitsara ny velona sy ny maty, ary tsy hanam-pahataperana ny fanjakany. Izaho mino ny Fanahy Masina, Izay Tompo sady Mpamelona; Izay avy amin’ny Ray sy ny Zanaka; Izay itsaohana sy omem-boninahitra miaraka amin’ny Ray sy ny Zanaka; Izay niteny tamin’ny alàlan’ny mpaminany; sady mino koa ny Fiangonana tokana, masina, apostolika, manerana izao tontolo izao. Izaho manaiky ny batisa iray ho famelan-keloka, ary miandry ny fitsanganan’ny maty sy ny fiainana mandrakizay. Amena".</small>
 
Toy izao kosa izy ao amin' ny [[Eglizy Katôlika Apôstôlika Rômanina (Madagasikara)|Fiangonana KatolikaKatôlika ApostolikaApôstôlika eto Madagasikara]]:
 
<small>"Izaho mino an'Andriamanitra tokana, Ray mahefa ny zavatra rehetra, nanao ny lanitra sy ny tany ary ny zavatra rehetra na ny hita maso na ny tsy hita. Izaho mino an'i Jesoa Kristy Tompo tokana, Zanaka lahi­tokan'Andriamanitra, teraky ny Ray talohan'ny taona rehetra: Andriamanitra avy amin'Andriamanitra, Fahazavana avy amin'ny Fahazavana, Andriamanitra marina avy amin' Andriamanitra marina; nateraka Izy fa tsy natao, iray fomba amin'ny Ray, ary Izy no nahariana ny zavatra rehetra. Isika olombelona sy ny famonjena antsika no nidinany avy any an-danitra. Ary naka nofo tamin'i Maria Virjiny Izy, noho ny herin'ny Fanahy Masina, ka tonga olombelona; nofantsihana tamin'ny hazo fijaliana ho antsika indray koa, tamin'ny andron'i Pôntsy Pilaty, nijaly ary nalevina ; nitsangan-ko velona tamin'ny andro fahatelo, araka ny voalazan'ny Soratra Masina, niakatra any an-danitra dia mipetraka eo an-kavanan'ny Ray; mbola ho avy amim-boninahitra indray hitsara ny velona sy ny maty, ary tsy hanam-pahataperana ny fanjakany. Izaho mino ny Fanahy Masina, Tompo Loharanon'aina, avy amin'ny Ray sy ny Zanaka; tsaohina sy omem-boninahitra miaraka amin'ny Ray sy ny Zanaka, ary niteny tamin'ny vavan'ny mpaminany. Izaho mino ny Eglizy, iray, masina, katôlika, apôstôlika. Izaho mankatò ny [[Batisa|batemy]] tokana ho fanalana ny fahotana. Ary izaho miandry ny hitsanganan'ny maty sy ny fiainan-ko avy. Amen".</small>
 
==== Ny Fiekem-pinoana apostolikaapôstôlika ====
Toy izao ny [[fanekem-pinoana apostolikaapôstôlika]] araka izay ampiasain' ny Fiangonana Loterana Malagasy:
 
<small>"Mino an’Andriamanitra Ray Tsitoha, Mpanao ny lanitra sy ny tany aho; ary mino an’i Jesosy Kristy, Zanaka lahy Tokana Tompontsika. Izay notorontoronina tamin’ny Fanahy Masina, naterak’i Maria Virijiny, nijaly raha nanapaka i Pontio Pilato, nohomboana tamin’ny hazofijaliana, maty ka nalevina, nidina tany amin’ny fiainan-tsi-hita, nitsangana tamin’ny maty tamin’ny andro fahatelo, niakatra ho any an-danitra, mipetraka eo ankavanan’Andriamanitra Ray Tsitoha, avy any no hihaviany hitsara ny velona sy ny maty. Mino ny Fanahy Masina aho, ny Fiangonana Masina manerana izao tontolo izao, ny fiombonan’ny olona masina, ny famelan-keloka, ny fitsanganan’ny tena amin’ny maty ary ny fiainana mandrakizay. Amena".</small>
Andalana faha-55:
Marihina fa tsy ny antokom-piangonana kristiana rehetra no manana fanekem-pinoana sy manaiky ireo fanakem-pinoana ireo.
 
Toy izao ny sembolin'ny ApostolyApôstôly araka ny ampiasan'ny Eglizy KatolikaKatôlika ApostolikaApôstôlika RomanaRômana azy:
 
<small>"Izaho mino an’Andriamanitra, Ray Mahefa ny zavatra rehetra, Mpahary ny lanitra sy ny tany. Izaho mino an’i Jesoa-Kristy, Zanany tokana Tompontsika. Noforonin’ny Fanahy Masina, naterak’i Maria Virjiny: nijaly faha-Pôntsy Pilaty, nofantsihana tamin’ny Hazofijaliana, maty dia nalevina ; nidina tany ambanin’ny tany ; nitsangan-ko velona tamin’ny andro fahatelo ; niakatra any an-danitra, mipetraka eo an-kavanan’Andriamanitra Ray Mahefa ny zavatra rehetra : avy any Izy mbola ho avy hitsara ny velona sy ny maty. Izaho mino ny Fanahy Masina, ny Fiangonana Masina, katôlika, ny fiombonan’ny olomasina, ny fanalana ny ota, ny fitsanganan’ny vatantsika ho velona, ary ny fiainana mandrakizay. Amen</small><ref><small>''Katesizian'ny Fiangonana Katolika'', pp. 54-55.</small></ref><small>.</small>
Andalana faha-61:
== Ny fanekem-pinoana silamo ==
 
==== Ny votoatin' ilay fanekem-pinoana ====
Ao amin' ny [[fivavahana silamo]], ny fiaikem-pinoana dia atao hoe ''[[Shahâda]]'' ("fijoroana vavolombelona"). Iray amin' ireo [[Andry dimin'ny finoana silamo|zavatra dimy tsy maintsy ataon' ny mpino silamo]] izany ary izany no mana-danja indrindra. Izao ilay fanekem-pinoana:
 
<small>'''أَشْهَدُ أَنْ لْاَ إِلَـهَ إِلْاَّ ٱلله وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ ٱلله'''</small> izay tononina hoe:
 
''"Ash-hadu an lâ illâha ill-Allâh, wa-ashhadu anna Muḥammadan Rassûlu-llâh"''
 
sy midika hoe:
Andalana faha-72:
"Mijoro vavolombelona aho fa tsy misy andriamanitra hafa afa-tsy i [[Allah]] ary mijoro vavolombelona aho fa i [[Mohamady]] no Irany".
 
Manamafy ny finoana ny maha tokana an' Andriamanitra ny fehezanteny voalohany: ny [[monoteismamônôteisma]] izay atao amin' ny [[Fiteny arabo|teny arabo]] hoe: تَوْحيد / ''tawhîd'' izany.
 
==== Fampiasan' ny Silamo ilay fanekem-pinoana ====
Tononina eo an-tsofin' ny zaza vao teraka koa ny Shahâda ary ny olona efa ho faty dia tokony hanonona azy alohan' ny hialany aina. Isan' ny atao hoe ''Adhân'' (arabo: أَذَان "antso") izay ataon' ny ''Mu'adhdhin'' (arabo: مؤذّن "mpiantso") izy, dia ilay fiantsoana ny mpino atao eny amin' ny ''mi'dhana'' (''"''tilikambo fiantsoana") mba ho tonga hivavaka.
 
== Jereo koa: ==
* [[Hataky ny Tompo]]
* [[Trinite]]
* [[KonsilyKônsily]]
*[[Tenim-pinoana]] (na dôgma)
 
== Loharano sy fanamarihana ==
Hita tao amin'ny "https://mg.wikipedia.org/wiki/Fanekem-pinoana"