Endrik'io pejy io tamin'ny 15 Novambra 2020 à 11:54 hanova Thelezifor (dinika \| fandraisan'anjara) 44 119 modifications Aucun résumé des modifications Marika: Hanova araka ny hitan'ny maso ← Fiovana taloha		Endrik'io pejy io tamin'ny 28 Martsa 2021 à 00:37 hanova esory Thelezifor (dinika \| fandraisan'anjara) 44 119 modifications kAucun résumé des modifications Marika: Hanova araka ny hitan'ny maso Fiovana manaraka →
Andalana faha-2: Ny '''fitsanganan'i''' '''Jesoa''' '''ho velona''' na '''fitsanganan'i''' '''Jesosy''' '''tamin'ny''' '''maty''' dia isan'ireo [[tenim-pinoana]] (na dôgma) fototra eo amin'ny [[teolojia]] kristiana sy ny [[kristolojia]] izay ivony. Izao no voasoratra ao amin'ny literatiora tranain'ny [[kristianisma]], ny [[Epistolan'i Paoly\|Epistola voalohan'i Paoly]]: "Ary raha tsy nitsangana tamin'ny maty i Kristy dia foana ny finoanay" ([[Korintiana voalohany]] 15.14). Izany tenim-pinoana izany dia manambara fa i [[Jesosy]] avy any Nazareta dia nitsangana tamin'ny maty tokoa tamin'ny andro fahatelo aorian'ny nanomboana azy tamin'ny hazo fijaliana. Ao amin'ny [[fanekem-pinoana nikeana]] (na niseana) no ahitana indrindra izany tenim-pinoana izany. Araka ireo [[Evanjely]], taorian'ny nanomboana an'i Jesosy araka ny didin'i [[Pontio Pilato]], sy taorian'ny nahafatesany teo amin'ny [[Hazofijaliana\|hazo fijaliana]], dia nalevina i [[Jesosy\|Jesoa]]. Roa andro taorian'izany dia hitan'ireo ~~vehivevy~~vehivavy namangy ny fasana, indrindra i [[Maria Magdalena]], fa nikodia niala ny vato nanidiana ny fasana izay lasa foana. Niseho tamin'ny mpianany maro i ~~Jesosy~~Jesoa taorian'izany, isan'izany ireo [[Apostoly roa ambin'ny folo\|Apostoly]] (jereo: 1Kor. 15. 5-6). Ankalazain'ny Kristiana izany fitsangan'i ~~Jesosy~~Jesoa tamin'ny maty izany amin'ny Alahadin'ny [[Paska]], izany hoe telo andro aorian'ny [[Zoma masina]], izay ahatsiarovana ny nanomboana azy tamin'ny hazo fijaliana. Zava-dehibe amin'ny fanavotana izany fitsanganan-ko velona izany ho an'ny Kristiana. == Ilay fitsanganan-ko velona araka ny Testamenta Vaovao == Ny [[Epistolan'i Paoly]], ny toriteny sy ny epistolan'i [[Petera]] (na [[Piera (apostoly)\|Piera]]) ao amin'ny [[Asan'ny Apostoly]] dia mitantara fa maty novonoina i ~~Jesosy~~Jesoa nefa natsangan'Andriamanitra tamin'ny maty; milaza koa izy ireo fa ny [[Apostoly]] sy ny olona maro hafa, isan'izany ny mpanohitra azy sasany, dia vavolombelona nanatri-maso ny nisehoan'i ~~Jesosy~~Jesoa taorian'ny nahafatesany. Ny Kristiana voalohany dia azo faritana ho ireo mpianatr'i Jesosy izay nankalaza azy ho ilay Tompo nitsangan-ko velona, taorian'ny fanomboana amin'ny hazo fijaliana. Izao ny hevitr'i Raymond E. Brown: "ny lahatsoratra ao amin'ny [[Baiboly]] dia maneho fa [i Petera sy i Paoly] dia nitory an'i ~~Jesosy~~Jesoa izay nitsagana tamin'ny maty nefa ny nofony tsy lo tao am-pasana. Tsy misy ao amin'ny [[Testamenta Vaovao]] manontolo na dia tendron-tsoratra iray manambara ny fisian'ny Kristiana nihevitra fa mbola ao am-pasana ny vatan'i ~~Jesosy~~Jesoa ka lo. Izany no iheverako fa manantitra mazava tsara ny fitsanganan-ko velona ara-batana ny lahatsoratra ao amin'ny Baiboly"<ref><small>Raymond E. Brown, ''101 questions sur la Bible et leurs réponses'', Lexio/Cerf, 1993 (<nowiki>ISBN 978-2-204-11305-2</nowiki>), p.110.</small></ref>. ==== Araka ireo Epistolan'i Paoly ==== Ny loharano voalohany ny amin'ny fitsanganan'i ~~Jesosy~~Jesoa tamin'ny maty dia hita ao amin'ireo [[taratasin'i Paoly]] izay voasoratra manodidina ireo taona 50 sy 60 (dia ny [[Epistola ho an'ny Romana]] sy ny [[Epistola ho an'ny Korintiana]]) ary koa'','' taty aoriana'','' ao amin'ny [[Epistola voalohany ho an'i Tomoty]] (na [[Epistola voalohany ho an'i Tomoty\|Timote]]) izay isan'ireo [[Epistola pastoraly]]. Ao amin'ny Taratasy voalohany ho an'ny Korintiana dia milaza [[kerigma]] (fanambaràm-pinoana fototra) i Paoly'','' izay niely teo amin'ireo mpomba ny fitsanganan'ko velona'','' izay nanolotra singa fototra amin'ny fampianaram-pinoana kristiana: Andalana faha-42: "3 ''Dia nandeha Petera sy ilay mpianatra anankiray ka nankany amin'ny fasana''. 4 ''Ary niara-nihazakazaka izy roa lahy; ary ilay mpianatra anankiray nihazakazaka nihoatra an'i Petera ka tonga taloha tao amin'ny fasana''. 5 ''Ary nony niondrika nitsirika izy, dia nahita ny lambam-paty nipetraka teo, nefa tsy niditra tao izy''. 6 ''Ary avy koa Simona Petera nanaraka azy, dia niditra tao am-pasana ka nijery ny lambam-paty nipetraka teo,'' 7 ''ary ny mosara izay nafehy ny lohany tsy mba nipetraka teo amin'ny lambam-paty, fa voavalona mitokana.'' 8 ''Ary tamin'izay dia niditra koa ny mpianatra anankiray izay tonga taloha teo amin'ny fasana, ary nahita ka nino''. 9 ''Fa tsy mbola fantany ny Soratra Masina fa tsy maintsy hitsangana amin'ny maty Jesosy. 10 Dia lasa indray ny mpianatra nody tany aminy.'' 11 ''Fa Maria nijanona nitomany teo ivelan'ny fasana; ary raha nitomany izy, dia niondrika nitsirika ny tao am-pasana'' 12 ''ka nahita anjely roa nitafy lamba fotsy nipetraka teo, ny anankiray teo an-doha tamin'ilay nandrian'ny fatin'i Jesosy, ary ny anankiray teo an-tongotra''. 13 ''Ary hoy ireo taminy: Ravehivavy, nahoana ianao no mitomany? Dia hoy izy taminy: Satria nalain'olona ny Tompoko, ka tsy fantatro izay nametrahany Azy''. 14 ''Rehefa nilaza izany izy, dia nitodika ka nahita an'i Jesosy nitsangana teo, nefa tsy fantany ho Jesosy''." (Joa. 20.3-14). == Ny fisehoan' i ~~Jesosy~~Jesoa nitsangan-ko velona == Araka ny filazan'i Simon Claude Mimouni dia zavatra natovana taty aoriana ireo fitantarana momba ny fisehoan'i ~~Jesosy~~Jesoa tamin'ny mpianany taorian'ny fitsanganany tamin'ny maty. Tamin'ny taonjato faha-2 izany fanovonana izany. "Mahagaga ny fisian'ny fahasamihafana ao amin'ireo fitantarana ny fisehoana, ka manambara izany fa lovantsofina maro no niavian'izy ireo"<ref><small>Simon Claude Mimouni et Pierre Maraval, ''Le Christianisme des origines à Constantin'', PUF, 2006, p.130.</small></ref>. Nanoratra dimy ambin'ny folo taona talohan'ny nanoratana ny [[Evanjely]] i Paoly avy any Tarsisy. Ny tranainy indrindra amin'ireo Evanjely ireo dia ny an'i Marka. Akoatry ny firesahany ny amin'ny nahitan'i [[Jakoba ilay Marina]]<nowiki/>rahalahin'i ~~Jesosy~~Jesoa an'i ~~Jesosy~~Jesoa, dia milaza i Paoly fa niseho tamin'ny mpianatra miisa 500 koa i ~~Jesosy~~Jesoa. Araka ny [[Asan'ny Apostoly]] koa dia nisehoan'i ~~Jesosy~~Jesoa manokana teo akaikin'i Damaskosy (na Damasy) i Paoly taorian'ny nitsanganany tamin'ny maty. == Ny olana ara-tantaran'ny fitsanganan-ko velona == Ny fitsanganan'i ~~Jesosy~~Jesoa ho velona dia tsy zava-nitranga azo hamarinina noho ~~izany~~izy zavatra momba ny finoana; tsy azon'ny taranja tantara anaovana fikarohana izany<ref><small>Camille Focant, « La Résurrection », in Michel Quesnel et Philippe Gruson (dir.), ''La Bible et sa culture'', éd. Desclée de Brouwer, 2011, vol. II, <abbr>p.</abbr> 145.</small></ref>. "Mizara mandrakariva ny mpanao heviteny ny amin'ny fitsanganan'i ~~Jesosy~~Jesoa tamin'ny maty. Isan'ireo voalohany tamin'ny taonjato faha-18 izay niezaka nanaporofo ny fisian'ny hosoka nataon'ireo [[apostoly]] i Reimarus. (...) I David Strauss, izay lasa nalaza tao Frantsa noho ny asasoratr'i Ernest Renan, dia nihevitra an'izany ho [[Fedrà\|angano]] teraka ho azy tao amin'ireo fiangonana kristiana voalohany, indrindra noho ny hakiviana tsy nety nampiononina teo amin'ireo mpianatr'i ~~Jesosy~~Jesoa taorian'ny nahafatesany". Hatramin'i [[Rudolf Bultmann]] (tamin'ny fiandohan'ny taonjato faha-20) dia "fanao ny manavaka ny finoana ny Fitsanganana amin'ny maty izay iheverana ny fitsanganan'i ~~Jesosy~~Jesoa tamin'ny maty ho zava-nitranga marina tokoa, amin'izay ara-tantara araka ny heviny hentitra"<ref><small>Simon Claude Mimouni et Pierre Maraval, ''Le Christianisme des origines à Constantin'', Paris, éd. P.U.F., 2006, <abbr>p.</abbr> 128-129.</small></ref>. Tsy manan-kambara ny mpahay tantara ny amin'io resaka io na amin'ny fitsipahana izany na amin'ny fanohanana nefa afaka manamarina izy ireo fa nino ny mpianatr'i ~~Jesosy~~Jesoa fa "natsangan'Andriamanitra izy" (Jereo: Rom. 10.9). Nihevitra ilay mpahay tantara Geza Vermes fa hevitra sady fototra no mahavariana ao amin'ny [[kristianisma]] ny fitsanganan'i ~~Jesosy~~Jesoa tamin'ny maty. Mihevitra izy fa eo anatrehan'ireto hevitra roa mifangarika ireto, etsy an-kilany ny fahamarinan'ilay zava-nitranga azo tsapain-tanana ary etsy an-daniny ny fandavana izany tateraka, dia misy petra-kevitra maro azo heverina hanazavana ireo fijoroana vavolombelona ny amin'ilay Fitsanganan-ko velona, ka isan'izany ny fangalarana ny faty, ny fialana amin'ny hatoranana, ny fahitan-javatra tsy tena izy, na ny fitsanganan-ko velona ara-panahy, izany hoe [[Doketisma\|doketa]]. Mihevitra ilay teolojiana E. P. Sanders fa nisy tsikombakomba namporisika amin'ny finoana ny fitsanganan-ko velona izay mety nitarika tamin'ny fivoaran'ny tantara hirindra kokoa. Io petra-keviny io anefa tsy ahafahana manazava ny antony nahatonga ireo Kristiana voalohany hanaiky ho faty noho ny amin'ny zavatra izay fantany fa tsy marina. I Helmut Koster kosa dia milaza fa tamin'ny voalohany ireo fitantarana ireo dia [[epifania]] nampandrosoina taty aoriana ka niteraka fijoroana ho vavolombelona ny amin'ny fitsanganan-ko velona araka ny ahalalantsika azy. == Jereo koa: == * [[Fitsanganan-ko velona (kristianisma)]]

Fitsanganan' i Jesoa ho velona: Fahasamihafan'ny versiona