Fivavahana skitiana

Ny fivavahana skitiana na fivavahana sita dia fitambaran' ny fedrà sy ny fombafomba fanao ary ny finoan' ny Skitiana na Sita, izay iray amin' ireo Vahoaka Iraniana niorim-ponenana tao amin' ny lemaka pôntika sy ny lemaka manodidina ny Ranomasina Kaspiana tamin' ny Andro Taloha. Ny zavatra kely fantatra momba izany fivavahana izany dia avy amin' ny asasoratr' i Herôdôtôsy, mpahay tantara grika tamin' ny taonjato faha-5. Heverina fa misy ifandraisany amin' ny fivavahana prôtô-indô-iraniana voalohany indrindra izy io, ary nisy fiantraikany tamin' ny fedrà slava sy hôngroà ary tiorka tatỳ aoriana, ary koa ny lovantsofina ôsetiana dia noheverina ho avy amin' ny fedrà skitiana.

Ny fivavahany

Asehon' ireo asa soratra vao haingana fa mpiavaka ny Skitiana. Na izany aza, tsy nanana ny kilasin' ny mpisorona izy ireo, tsy toy ny Persiana (ny Magy) na ny Indiana (ny Brahmàna). I Herôdôtôsy (IV, 67) dia miresaka momba ireo ombiasa izay nanodikodina amboara hazomalahelo, sy olon-kafa, ireo Enarea "lehilahy-vehivavy" (avy amin' ny fitambaran-teny iranianina *a-narya "tsy lahy"), izay nampiasa tapa-kazo tielina. Ireo olona ireo dia nahazo fanomezana momba ny maha mpimasy avy amin' ny andriamanibavy Argimpasa.

Rehefa narary ny mpanjaka iray, dia nihevitra izy ireo fa nisy olona nanao fianianana mandainga teo amin' ny afon' ny mpanjaka. Raha azo porofoina fa niampanga lainga an' io olona io izy ireo, dia dorana velona izy ireo. Izany koa dia mampiseho fa ny mpanjaka dia miray maha izy azy amin' ny afo. Ny zavatra notazonin' ny Skitiana ho masina indrindra dia azo antoka fa ny toeram-pandevenany: naoriny lavitra ny fahavalony araka izay azo atao izany ary vonona ny ho faty hiaro azy izy ireo. Andeha hohenoina fotsiny izay navalin' ny iray tamin' ireo mpitarika azy ireo, Idanthrysos, tamin' i Dariôsy, rehefa tonga hampanaiky azy ireo izy, ary ilay saro-tsamborina, tsy nety niady, dia nitsoaka sy nampijaly azy tsy an-kijanona izy ireo, araka ny tetika iray izay mitoetra tsy miovaova mandritra ny an' arivo taona: "Tsy natahotra olona mihitsy ka nandositra azy aho […]. Tsy manao na inona na inona izay tsy mbola nataoko taloha aho ankehitriny [...]. Tsy manana tanàna na kolontsaina hanery anay [...] hiady maikamaika [...]. Manana fasana misy ny razanay izahay. Tadiavo izy ireo ary andramo kasihina. Ho hitanareo avy eo raha hiady ho azy ireo izahay na mbola handà tsy hiady".

Jereo koa

• Fivavahana iraniana