Eonoka

Ny eonoka na ionoka dia lehilahy novosirina. Amin' ny ankapobeny ny famosirana dia voafetra amin' ny fanesorana ny vihy (na bonga) amin' ny taovam-pananahan' ny lehilahy, nefa mety mihatra amin' ny filahiana ihany koa izany indraindray. Ny teny hoe eonoka na ionoka dia avy amin' ny teny grika hoe εὐνοῦχος / eunoukhos, izay avy amin' ny hoe εὐνή / eunê ("fandriana") sy ny hoe ἔχω / ekhô ("miambina", "miandry"), izany hoe "ndry fandriana" (izay atao amin' ny teny latina hoe cubicularius) - ka izany dia mpiamanaporofo ny maha mpiambina na mpanara-maso ny tranom-behivavy (ny vady maron' ny mpanjaka) ny eonoka. Nefa nenti-nanondro asa hafa ankoatry ny fiambenana na ny fanaraha-maso ny vehivavy koa io teny io.

Eonoka mpiandry haremo

Tantara

Nanomboka tamin' ny Andro Taloha, tany Atsinanana Indrindra sy tany Atsinanana Akaiky, ny eonoka na ionoka dia niandraikitra ny fiambenana vehivavy tao amin' ny harem, na nanao ny asan' ny mpiandraikitra efitra ho azy ireo.

Nanana toerana pôlitika lehibe ny eonoka sasany. Izany no zava-nisy tany Asiria sy tany Persia izay niheverana azy ireo ho olona azo antoka sy marina kokoa, satria tsy nanan-taranaka hikatsahany tombontsoa. Noho ny tombontsoa sy ny sata nomena ny eonoka manokana nahatonga ny ray aman-dreny sasany, tamin' ny fanapahan' ny Akemenida (tarana-mpanjaka persiana nanapaka tamin' ny taonjato faha-7 tal JK), dia tsy nisalasala ny hamositra ny iray amin' ny zanany lahy mba hahazoany toerana ao amin' ny lapan' ny mpanjaka. Tany Ejipta tamin' ny Andro Taloha, io teny io dia nanondro ny manamboninahitra tao an-dapa, na novosirina na tsia. Tany tany amin' ny faritry ny Zana-Kôntinenta Indiana sy tany amn'ny Tontolo Sinoa koa dia nanana ny maha izy azy sy nahomby tamin' ny raharaham-panjakana koa ny eonoka.

Nisy sekta ara-pivavahana tany Azia Minora izay nampirisika ny famosirana. Ohatra, mandritra ny fetin' ny Andriamanibavy Lehibe, ny tanora dia namositra tena. Eonoka avokoa ny mpisoron' i Atisy (araka ny angano, anderiamanidahy tsara tarehy, izay namositra tena rehefa nitory fitiavana taminy ny andriamanibavy Kibela, tany Azia Minora). Nampidirina tao amin' ny Empira Rômana ilay fanao tamn' ny nandraisany ny ampahany be amin' ny fivavahana tatsinanana maro. Nalaza indrindra teo amin' ny lapan' ny Empira Bizantina tany Kônstantinôpla koa ny fampiasana ny eonoka. Nisy mihitsy olo-manan-kaja ambony (latina: patricius) izay eonoka tany Bizantioma, izay antsoina hoe "tsy misy volombava" mba ho fanalefahana ny fitenenana.

Fomba fijerin' ny fivavahana

Niseho tany am-boalohany teo amin' ny tantaran' ny kristianisma ny famosiran-tena an-tsitrapo nataon' ny moanina nivoady ny tsy hanambady. Namosi-tena i Ôrigenesy mba tsy hahavery ny fahadiovam-pitondrantenany. Fahita matetika indrindra tamin' ny taonjato faha-3 io fanao io izay tsy neken' ny Fiangonana velively. Ny Kônsily voalohany tany Nikea (novorin' i Kônstantino tamin' ny taona 325) dia nandrara ny fidiran' ny eonoka amin' ny raharaham-pisoronanana.

Ny finoana silamo dia nandrara tanteraka ny famosirana olona, ny eonoka natokana hiambina ny harem nandritra ny fanapahan' ny Empira Ôtômana dia matetika Etiôpiana na Tsadiana. Izy ireo no nitandremana ny haremon' ny emperora.